Kararsızlık Nedir? Nasıl Yenilir?

Kararsızlık yüzünden gündelik hayatınıza odaklanmakta güçlük mü çekiyorsunuz? Hayatımızın birçok döneminde bizi zorlayan, çelişkilerle yoran ve bazı şeyleri sonuçlandırmamıza engel olan durumlarla karşılaşabiliriz. Yiyeceğimiz yemekten satın alacağımız kıyafete, günlük planlarımızdan ilişkilerimize kadar bazen birçok konuda seçim yaparken zorlanabiliyoruz.

Tercihlerimizden emin olamama duygusu zamanla bizi yıpratacak seviyeye kadar getirebiliyor. Karar sürecinde sürekli başkalarına danışma ihtiyacı hissetmek ve zaman kaybı yaşamak da eklenince psikolojimiz önemli ölçüde etkilenebiliyor. Peki ya nedir bu kararsızlık ve nasıl yenilir?

Kararsızlık bir konu hakkında karar verememe veya tereddütte kalarak tercihler arasında seçim yapamamak olarak tanımlanabilir. Hayatımıza dair önemli konular için tercih aşamasında hangisinin bizim için daha iyi olacağını belirlerken fikirlerini önemsediğimiz kişilere danışmamız ya da bir süre düşünmemiz elbette normaldir. Ancak bazı kişilerde, önemli ya da önemsiz fark etmeksizin birçok konuda yaşanan ikilemde kalma hissi, Aboulomania adı verilen kararsızlık hastalığı boyutuna ulaşabiliyor.

Basit konuların seçiminde zorlanan kişiler için büyük kararlar endişe verici olabilir. Okulda, işte, sosyal ortamlarda ve evlilikte kararsızlık yaşamak gibi duygular farklı psikolojik ve fizyolojik problemlere yol açabilir. Kararlı olamayan kişilerin aklından sürekli yapacakları seçimlerin yanlış olduğu, hata yaparsa sonrasında pişman olacakları gibi düşünceler geçer. Bu düşüncelere kaygı ve korku gibi duygular da eşlik eder.

Yaşanan duygunun kararsızlık olup olmadığını anlamak adına öncelikli olarak o davranışın üşengeçlik, önemsememek veya motivasyonsuzluktan kaynaklanıp kaynaklanmadığını belirlemek gerekir. Kararsızlığın yaşamı ne denli etkilediğinin yanı sıra kişiyi strese sürükleyip sürüklemediği, üretkenliğini azaltıp azaltmadığı ve ilişkilerde sorun çıkarıp çıkarmadığı gibi detaylardan emin olarak ilerlemek gerekiyor.

Kararsızlığın Nedenleri 

Hayata gözlerimizi açtığımız anda hiç bilmediğimiz bir ailede, tanımadığımız kültürde ve bambaşka sosyoekonomik durumların içerisinde yaşamaya başlıyoruz. Büyüdükçe düşüncelerimiz oluşuyor. Kendi tercihlerimizi seçmeye başladığımız zamanlarda çatışmalarla karşılaşmaya başlıyoruz. Öğrendiğimiz her yeni şey, edindiğimiz tüm deneyimler bizleri radikal seçimler yapmaya zorunlu kılabiliyor. Kararsızlık doğuştan kazanılan bir davranış değildir.

Kişinin erken çocukluk döneminden itibaren anne, baba, ailedeki diğer bireylerle kurduğu ilişkiler, yetiştirilme tarzı, yaşadığı travmalı durumlarla şekillenen ve zamanla da kişilik özelliği hâline gelen bir davranıştır. Kararsızlığın pek çok nedeni olabilir. Sıklıkla karşılaşılan kararsızlık nedenleri şunlardır:

• Hata yapmaktan çekinme endişesi
• Tercih yapamama
• Özgüven eksikliği
• Başkalarının düşüncelerinden etkilenme veya onay arama
• Kararı karşı taraftan bekleme
• Kimseyi kıramama
• Mükemmeliyetçilik
• Hayır diyememe
• Motivasyon eksikliği
• Konular hakkında bilgisizlik ya da yetersizlik hissi
• Problemli ortamda bulunma
• Ayrıntılara takılma
• Seçeneğin fazla olması
• Risk almaktan çekinme

Sağlıklı Karar Verme Yolunda

Karar verme sürecinde zorlanmanızın kaynağı olan veya sizi seçim yapmakta alıkoyan düşünceler neler? Bu gibi sorulara vereceğiniz cevaplar sağlıklı karar vermede yöntemlerinizi belirlemenizi kolaylaştıracak. Ayrıca profesyonel desteğe ihtiyacınız olup olmadığınız konusunda da size oldukça yardımcı olacaktır.

Hata yapmaktan korkan, mükemmeliyetçi insanlar karar verirken risk almaktan çekinir ve en doğrusunu tek seferde anlık olarak seçmek isterler. Örneğin kendine yeni bir şey almak ve sosyalleşecekleri bir kursa yazılmak bile bu kişiler için çok zor olabilir. Bir tercih hakkı kullandıklarında akılları diğerinde kalır.

Tercihlerinde kusur aradıkları için zihinleri daima meşgul olur. Kısacası mükemmele ulaşma arzusu, onları birçok şeyden mahrum bırakır. Denge kurulur ve kişilik üzerinde gerekli çalışmalar yapılırsa bunun aslında kararsızlıktan değil mükemmeliyetçi olma isteğinden kaynaklandığı anlaşılmış olur ve sorun da ortadan kalkar.

Örneğin; bazı çekingen yapıdaki insanlar verdikleri kararların başkaları tarafından nasıl değerlendirileceği konusunda büyük endişe duyarlar. Yoğun şekilde insanların kendisini izleyerek eleştirmek için fırsat kolladıklarını düşünürler. Karar verirken kendi ihtiyaçlarından ziyade diğer insanların düşüncelerini dikkate almak isterler. Buradaki sorunun temeli maalesef kararsızlık değil, kişinin içinde yaşadığı sosyal kaygısıdır.

Herhangi bir konuda, stres altında karar verme becerilerinin zayıfladığını unutmamak önemlidir. Kararsızlık yaşandığında yanlış tercih yapma riski de artar. Özellikle boşanma, taşınma, depresyon, travma ve iş değişikliği gibi yaşamınızı büyük ölçüde etkileyen durumlar söz konusuysa önemli kararları erteleme yoluna gitmek faydalı olabilir. Psikolojik problemleri çözüme kavuşturduktan sonra daha sağlıklı ve bilinçli kararlar almak daha kolay olacaktır.

Kararsızlık ile Nasıl Başa Çıkılır? 

“Bilgi insanı şüpheden, iyilik acıdan, kararlı olmak ise korkudan kurtarır. “ demiş Konfüçyus… Kararlı olmanın insana iyi gelen ve insanı iyileştiren bir etkisi vardır. Kararsızlık ile nasıl başa çıkabileceğiniz konusunda nelere dikkat etmeniz gerektiğini bilirseniz süreci yönetmek çok daha kolay olabilir.

Aceleci Davranmayın

Bir şeyler arasında seçim yaparken hızlı karar vermek tercihlerimizi sorgulamamıza ve seçilenin doğruluğu ya da yanlışlığı konusunda kaygı yaşamamıza neden olabilir. Bu yüzden karar aşamasında kendinizi kontrol ederek sağlıklı düşünme fırsatları oluşturabileceğiniz alanlar yaratmaya çalışabilirsiniz. Örneğin; öğle molası için yemek seçiminizi çıktıktan sonra değil, ofisteyken planlamayı deneyin. Bu ve benzeri durumlarda önceden planlamayı koordine edebilirseniz kaygı ve endişelerinizin azaldığını görebilirsiniz.

10-10-10 Yöntemini Uygulayın

Amerikalı gazeteci yazar Suzy Welch tarafından hayata geçirilen 10-10-10 yöntemi, kararsızlık sorunlarınız için uygun bir çözüm olabilir. Bu teknik sayesinde vereceğiniz kararları 3 farklı aşamada düşünme fırsatınız olur.

• Bu kararı verdikten 10 dakika sonra nasıl hissedeceğim?
• Bu karardan 10 ay sonra nasıl hissedeceğim?
• Kararı vermemden 10 yıl sonrasında nasıl hissedeceğim?

Bir örnekle açıklayalım. Arkadaşınız sizi evlilik yolunda birisiyle tanıştırmak istedi. Siz de daha o kişiyi tanımadan bazı nedenlerle tanışmak istemediğinizi söyleyerek reddettiniz. İlk 10 dakikalık sürede kendinizden emin olduğunuz için rahatlık hissedebilirsiniz. 10 ay sonra o kişiye şans vermediğiniz için pişmanlık duyabilirsiniz.

Yaşadığınız onca deneyimin yanında 10 yıl sonra, keşke bir kahve içme şansı bulabilseydim diyebileceğiniz bir durumla karşı karşıya kalabilirsiniz. Attığınız her yeni adım size iyi ya da kötü birçok yeni şeyler öğretecek. 10-10-10 tekniği kısa süreli olsa bile duygularınızı kontrol edebilmeniz yönüyle etkilidir.

Hislerinize Güvenin, Vücudunuzu Dinleyin

Hislerinize güvenerek iç sesinize kulak vermeyi deneyin. Duygularınızı mantığınızla birleştirmek karar alma süreçlerinizde sizi rahat hissettirebilir. Tercihiniz karşısında çıkabilecek sonuçların olumlu ve olumsuz yanlarını düşünerek vücudunuzun nasıl tepki verebileceğini gözlemlemeyi ihmal etmeyin.

Meditasyon Yapmayı Deneyin

Doğru kararlar alabilmek için sağlıklı düşünmek gerekir. Zihninizi dinlendirmek için meditasyon yapabilirsiniz. Meditasyon kişilere hem dinlenme hem de karmaşık düşüncelerden arınma fırsatı sunar.

Seçenekleri Eleyin

Tüm alternatifiler elinizde olduğuna göre bunlar arasından size en iyi gelebilecek olanları eleyerek kararınıza bir adım daha yaklaşabilir, karmaşıklıktan kurtulabilirsiniz. Hangi seçenek size daha iyi gelecek, hangisi daha çok fayda sağlayacak? Bu şekilde doğru olana yönelmek daha kolay olacaktır.

Altı Şapkalı Düşünme Tekniğinden Yararlanın

1980’li yılların başında Edward De Bono’nun ortaya koyduğu Altı Şapkalı Düşünme Tekniği, düşünmenin geliştirilebilmesi adına önemli bir tekniktir. Burada amaç düşünce kaynağının yan düşüncelerle birleştirilmesidir.

Farklı düşüncelerin birbirleriyle karışmasının önüne geçer. Önyargı yerine farklı düşünme becerileri kazandırır. Yaratıcı düşünmeye yönlendirir. Karar vermeyi hızlandırır.

Herhangi bir konuya farklı bakış açılarından bakarken 6 ayrı düşünme biçiminin kullanıldığı bir tekniktir. Her bir şapkanın rengi farklı anlamları ifade eder.

Hayatınızda seçim yaparken yaşadığınız duygu durum değişiklikleri sizi fazla yönde etkilemeye başladıysa destek almanızda fayda vardır. Karar sürecindeki gelgitler ve gerilimler anksiyete gibi sorunların doğmasına neden olur. Kararsızlık bir ruhsal hastalık belirtisidir ve tedavisi de psikiyatristler tarafından gerçekleştirilir.

Kişilik yapısından kaynaklı karar verememe durumunun da tedavisi psikoterapi ile son derece kolay şekilde tedavi edilebilir. Türkiye’nin Terapi Odası Mutlu Yaşam’ın uzman psikiyatrist ve psikologlarının sunduğu ister yüz yüze isterseniz de online tedavi desteğiyle tüm sorunlarınızla başa çıkabilirsiniz.

Önceki yazımıza https://mutluyasam.com.tr/deprem-psikolojisi/ linkinden ulaşabilirsiniz.