Empati Nedir ve Neden Gereklidir?

Empati, başkalarının duygularını anlama, olayları onların perspektifinden görselleştirme ve bu hisleri onlara iletim sürecini ifade eder. Eşduyum ve duygudaşlık isimleriyle de bilinir. Kısacası kendinizi bir başkasının yerine koyarak onun hissettiklerini hissetmektir. Örneğin, bir deprem psikolojisi çerçevesinde konuyu ele alalım.

Depremde çok sevdiğiniz birini kaybettikten sonra başka birinin acı çektiğini gördüğünüzde, o an onunla aynı deneyimi yaşadığınızı hayal edebilmeniz ve nasıl hissettiğini anlamanız sizin bu duyguya sahip olduğunuzu gösterir.

Zekâ kavramının bilişsel gelişim, empatiklik kavramının ise kişilerarası iletişim açısından oldukça elzem olduğunu söyleyebiliriz. “Kendini karşındakinin yerine koy!, Aynı şey sana yapılsa nasıl hissedersin?” sorularıyla yön bulan davranış biçimi aslında tüm insanlığın doğasında var olan bir yetenektir.

Yeni doğan bebeklerde ve ilk çocuklukta çok belirgin bir şekilde göze çarparken, yaşlandıkça gücünü yitirmekte ve bazen kaybolmaktadır. Empatik birey olmak, sağlam ilişkiler inşa etmenin, stresi azaltmanın ve duygusal farkındalığı artırmanın en önemli yollarından biridir. Bağışıklık sistemimizin güçlü kalmasına destek olarak sağlığımıza iyi gelir. Yaşamı daha mutlu hale getirir. İletişim becerileri duygusunu güçlendirir. Olumsuzlukları azaltarak huzurlu bir ortam yaratır.

Empati Kavramı

Hümanist yaklaşımın kurucularından olan Carl Rogers’ın bakış açısına göre empatik olma, temel bir kavramdır. Rogers, bu kavramın bir kişinin kendi hedeflerine ulaşma yolculuğunda geliştirmesi gereken ilk tutumların başında geldiğini savunur. Günümüzde karşılaştığımız birçok problemlerin temelinde ise bu beceriyi kullanma konusundaki yetersizlik yatar. Empatiklik, insanların birbirini anlamak açısından önemli bir beceri olarak karşımıza çıkar. Yaşanabilecek iletişim problemlerinin doğmasını engelleyebileceği gibi çatışmaların da en az zarar verici şekilde çözümlenmesine olanak verir.

Empatinin Çeşitleri

Empatinin üç farklı çeşidi vardır. Bunlar; bilişsel, duygusal ve içgörüsel şeklinde sıralanabilir.

Bilişsel Empati

Başka bir kişinin zihinsel durumunu ve yaşanan türlü durumlara karşı tepki olarak ne düşünebileceğini anlayabilmeyi içerir. Bu, psikologların zihin teorisi veya da diğer insanların ne düşündüğü hakkında düşünme olarak adlandırdıkları şeyle ilgilidir.

Duygusal Empati

Başka bir kişinin duygularını anlama ve uygun şekilde yanıt verme becerisini içerir. Bu tür bir duygusal anlayış, bir kişinin diğer bireylerin iyiliği için endişe duymasına veya sıkıntı gibi duyguların yaşanmasına yol açabilir.

İçgörüsel Empati

İçgörüsel empati, bir başkasının deneyimledikleri karşısında fiziksel tepki verme durumunu ifade eder. İnsanlar bazı durumlarda başka bir kişinin duygusal deneyimlerini fiziksel olarak hissedebilirler. Örneğin, başka birinin utandığını gördüğünüzde sizin de yüzünüz kızarmaya başlayabilir, heyecandan mideniz bulanabilir.

Empatinin Önemi

Toplumsal iletişimde büyük bir etkisi olan bu sosyal yetenek, toplumsal olarak gelişmeye katkı sağlamanın yanı sıra çeşitliliği anlama, saygı gösterme ve hoşgörünün artmasını destekleme açısından da son derece kritik bir rol oynamaktadır. Hepimizin bazı olay ya da durumlara karşı olarak yaşadığımız duygu, düşünce ve davranışlarımız vardır. Tüm düşüncelerimiz belli zaman sonra duygularımıza, duygularımız da sergilediğimiz davranışlarımıza dönüşerek farklı bir boyut kazanır.

İnsan düşündüklerini, hissettiklerini dile getirme ve yaşadıklarını daima paylaşmaya ihtiyaç duyan özel bir varlıktır. Paylaşma konusunda ne kadar anlaşılabilirsek o kadar istekli oluruz. Duygularımızı ve düşüncelerimizi aktarmak iyi hissetmemizi sağlar. Aynı şekilde hem duygu hem de düşüncelerini anlayarak bunu karşı tarafa en doğru yansıtabildiğimiz kişiler de hep bizimle iletişimde kalmak ister. Bu sayede sağlıklı ilişki kurma ortamı meydana gelir ve empatiklik becerimiz gelişir. Karşımızdaki kişinin güvenini, sevgisini ve saygısını kazanabilme ihtimali de artmış olur.

İlişkilerde Duyarlılık ve Anlayış

İlişkilerde hassasiyet, başkalarının sözlü ifadelerine ihtiyaç duymadan davranışları hakkında bilgi edinmemizi sağlayan bir yetenektir. Bu yetenek, karşı tarafın beklentilerini, ruh halini ve psikolojik durumunu anlama sürecini içerir. Öyle ki anlayışlı olmak, empatiyle yakından ilişkilidir ve duygusal zekânın temel becerilerinden birini oluşturur. Fikirler ve düşünceler konusunda aynı görüşte olmasak bile gerektiğinde kendimizi onun yerine koyarak daha olumlu ve yapıcı ilişkiler kurmamıza yardımcı olur.

İş Dünyasında Başarı

Empati duygusuna fazlasıyla sahip olan çalışanların bulunduğu bir kurumda daha az kriz durumu yaşanır. Karşı karşıya kalınan problemli durumlarda ve çatışmalarda hızlı sorun çözme kabiliyeti kazandırır. Empatik olmayı başaran kişiler, her durum karşısında iş arkadaşlarının da ihtiyaçlarını göz önünde bulundururlar. Başarılı takım arkadaşlıkları yakalamanın, karşılıklı anlayış duygusunu pekiştirmenin, alt ve üst ilişkilerdeki verimliliği de artırmanın anahtarıdır.

Toplumda Uyum ve Barış

Birbirinden farklı kültürlerin bir arada bulunduğu ülkemizde toplumsal uyumu yakalamak ve barış dolu düzende yaşamak hepimizin istediği şeylerin başında gelir. Yaşanabilecek türlü çatışmalarda ve kişilerarası iletişimde hem diyalogların hem de uzlaşının sağlanabilmesi için empatik iletişimi hayat felsefemiz haline getirmemiz gerekir.

Empatik İletişim Kurabilen İnsanların En Belirgin Özellikleri

• Başkalarının ifadelerini içtenlikle dinleme yeteneğine sahiptirler.
• Düşünceli dinleme becerileri sayesinde, insanlar onlara adeta dertlerini anlatabilirler. Sorunlarına çözüm aramada aktif rol alırlar.
• Başkalarının bakış açısını anlamada oldukça yeteneklidirler.
• Olayların ve durumların arkasındaki duygusal yönü görmekte üstün bir yetenekleri vardır.
• Diğer insanlar için sürekli olarak öneriler sunan bir kaynak haline gelirler.
• Yardıma ihtiyacı olan ve zor bir dönemden geçen insanlara destek olmaktan hoşlanırlar.
• Eleştirel ve gerçekçi bir bakış açısına sahiptirler.
• İnsanların duygularını ve ihtiyaçlarını her zaman önemseyen bir tutum sergilerler.

 Empati Geliştirme Yöntemleri

Empati, öğrenilebilir bir nitelik olarak zaman içinde de geliştirilebilen bir beceridir. Bağ kurmayı içermesi yönüyle çok değerlidir. Toksik ilişkiler kuran insanlar çevresindekileri anlama noktasında empatiden uzak bir yaklaşım sergilerler. Daha yaşanabilir bir dünya için hislerimizin karşı tarafta istenilen yankıyı uyandırması için bu bölümde bazı empati geliştirme yöntemlerine dair ipuçlarına değindik. Nasıl empatik olunacağını keşfettikten sonra tüm sevdikleriniz, iş arkadaşlarınız ve hatta farklı kişilerle de daha kaliteli iletişim kurmanın keyfini yaşayacaksınız.

Aktif Dinleme

Aktif ya da empatik dinleme, kişilerin kendini ifade etme aşamasında birbirlerine duyduğu güveni artırır. Kişiler arasında geçen diyaloğun hem sözel hem de sözel olmayan dinamiklerini anlamayı içerir. Örneğin; ses tonu, beden dili, vurgulama gibi davranışlarla dinleme sürecini oluşturur.

Aktif dinleme yaparsak karşımızdakine onları anladığınızı belli etmiş ve dikkatimizi onlara verdiğimizi tüm benliğimizle hissetirmiş oluruz. Bu sayede yalnızca dinlemekle kalmaz, anlatanı sözel olmayan iletişim kanalıyla da destekleriz.

Gözlem ve İçselleştirme

Empatiklik gözleme dayalıdır. İnsanlar, olaylar ya da gelişebilen durumlara karşı sağlıklı veya ölçülü gözlem kapasitesine sahip olabilmek empatinin önemli aşamalarındandır. Karşımızdakinin içinde bulunduğu durumu tahmin etmek, anlamak ve içselleştirmekle ilgilidir.

Derdini, problemini dert edinmemiz ya da mutluluğunu keyifle paylaşmamız gibi düşünebiliriz. Burada önemli nokta, onun yerine geçmekten ziyade kendimizi onun yerine koyarak bunu gerçekleştirmemizdir.

Kendilerini Başkalarının Yerine Koyma

Kendimizi karşımızdaki herhangi bir insanın yerine koyarak, onun içinde bulunduğu duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlamamız kolaylaşır. İhtiyacı olana “Seni çok iyi anlıyorum.” mesajını karşı tarafa iyi şekilde hissettirirsek empatik yanımızı geliştirmiş oluruz.

Empati ve Çocukların Gelişimi

Çocuğun empati yeteneğinin gelişiminde, sağlıklı bir aile ortamında büyümesinin rolü oldukça büyük önem taşır. Empatinin erken evrelerinden biri, bebek ve ona bakan kişi arasındaki duygusal bağdır. Bebekle ilgilenen ve bakımını üstlenen kişinin olumlu duygusal tepkileri ve örnek tutumu, güvenli bir bağ oluşturmanın şekillenmesinde önemli bir rol oynar.

• 1 – 3 yaş aralığındaki bebekler, yaşadıkları duyguları anlamlandırmaya çalışırken karşısındakinin davranışını taklit ederler.
• 3-5 yaş arasındaki dönemlerde çocuklar, karşısındaki kişilerin düşünce ve duygularının kendisininkinden daha farklı olduğunu deneyimlerler.
• 6-9 yaş arası dönem, çocuklarda empatinin bütünüyle başladığı zamandır. Farkındalık kazanmaya başladıkları bu dönemde, dil ve soyut düşünme gelişimi empatiklik yeteneğini önemli ölçüde artırır.
• 10-12 yaşlarındaki çocuklarda soyut düşünme becerisi, karşısındaki kişilere karşı daha sıklıkla empati geliştirdikleri dönemdir. Hayattaki her şeyi sorgulayarak çözümler üretebilirler.
• Empatinin en az olduğu dönemlerden biri ise ergenlik dönemidir. Bu dönemde ergenlerde öfke kontrolü ve kendini ifade etme konusunda problemler yaşandığından aileleri, arkadaşları ve çevresindekileri ile olan ilişkilerinde değişimler meydana gelebilir. Eğer ergen bireyin empatik becerisi düşükse, ilişki ve iletişiminde zorluklar yaşayabilir.

Empatinin Sınırları ve Zorlukları

Empati yapmak her ne kadar insanlarla iletişimimizi ve bağlarımızı güçlendiren bir yetenek olsa da kimi zaman aşırıya kaçmak bazı olumsuz sonuçlara yol açabilir. Karşımızdaki kişileri yargılamamak önemlidir. Empati yaparken öncelikle karşımızdaki insanı anlamaya çalışmalı, hissetmeli ve çözüm üretilmesi gereken noktalarda çözüm üretilmelidir.

Çözüm üretmede yargılamada bulunmamaya dikkat etmek, iyi veya kötü sonuçlara varmamak gibi faktörler sağlıklı empatinin mihenk taşlarını oluşturur. Sınırları ve zorlukları değerlendirmek iletişimin olmazsa olmazıdır.

Dünyanın neresinde olursanız olun; online seanslar üzerinden Türkiye’nin Terapi Odası Mutlu Yaşam Merkezimiz ile iletişime geçebilirsiniz. Aşırı empati sendromu tedavisi, empat hastalığı tedavisi ve empati yorgunluğu gibi konular özelinde hizmet alabilirsiniz.

Önceki yazımıza https://mutluyasam.com.tr/is-stresi-ile-bas-etme-yollari/ linkinden ulaşabilirsiniz.