Tourette Sendromu (Turet Sendromu)

Tourette sendromu kişinin ani, çok kısa, istenmeyen hareketler yapmasına ve sesler çıkartmasına neden olan nörolojik bir hastalıktır. Bu istenmeyen hareketler ve sesler ortaya çıkmadan hemen önce kişi, bu eylemleri yapmak yönünde büyük bir istek duyar. Hani bir yeriniz kaşındığında mutlaka kaşımak zorunda hissedersiniz ya, bu durum kişiye bir nevi böyle bir his yaşatır. Tıpkı kaşınmada olduğu gibi kişi, bu eylemleri yaptıktan hemen sonra bir rahatlama hissine kapılır.

Tourette sendromu yaşayan kişilerin istemeden yaptığı hareketlere örnek olarak; ani ve seri şekilde göz kırpma, bulunduğu ortam ve duruma uyumsuz yüz ifadeleri yapma, omuz silkme veya tekme atma gibi eylemleri söyleyebiliriz. Sıra dışı ve istenmeyen seslere ise homurdanma, kelimeleri tekrarlama ve bazen de küfretme örnek olarak gösterilebilir. Aslında bu hareketleri ve sesleri tarif eden bir kelime vardır. Bunlara “tik” denir. Yani tourette sendromu aslında tik bozukluklarının özel bir türüdür.

Tik bozukluklarının harekete bağlı (motor tikler) ya da ses çıkarmaya bağlı (vokal tikler) olarak ortaya çıkan birkaç farklı türü vardır. Ancak tourette sendromunu diğer tik bozukluklarından farklı kılan şey tourette sendromunda her iki tür tikin de var olmasıdır. Tourette sendromunda hem hareket tikleri hem de ses tikleri vardır. Kişi, hem hareket tiklerini hem ses tiklerini aynı anda sergilemese de bu tiklerin farklı zamanlarda ya da peş peşe ortaya çıktığı görülür.

Tourette Sendromu Ne Şekilde Görülür?

Torette sendromu, kişiden kişiye çok farklı bulgular gösterebilir. Tourette sendromu, her bireyde farklı düzeylerde görülebilen bir spektrum bozukluğudur. Yani tourette sendromuna sahip biri, hafiften şiddetliye uzanan bir spektrum üzerindeki herhangi bir noktada yer alabilir. Kişi eğer hafif taraftaysa hareket ve ses tikleri pek fark edilebilir değildir yani kişinin hayatını çok ciddi etkilemez.

Örneğin, kişi arada sırada anlamsız yere göz kırpıyor veya boğazını temizliyorsa etrafındaki insanlar bunu fark etmeyebilirler. Ancak kişi spektrumun şiddetli ucundaysa sahip olduğu tikler kendisini çok zorlayıcı olabilir. Bu tikler gayet fark edilebilir şekilde kafa sallamak veya müstehcen sözler söylemek şeklindedir. Bu tür tikler sık sık sergilendiğinde ise kişinin toplumsal, sosyal ve akademik yaşamını oldukça olumsuz etkilemektedir.

Tourette Sendromu Neden Olur?

Tourette sendromu, çocuklukta ortaya çıkan bir bozukluktur. Genellikle 6-7 yaş civarında görülmeye başlanır. Bu sendroma neyin yol açtığı tam olarak çözülememiş olsa da bu konuyla ilgili birtakım faktörler bilinmektedir. Örneğin; tourette sendromuna sahip kişilerin çoğunun ebeveynlerinde de bu sendrom olduğu görülmüştür. Ayrıca tourette sendromu erkek çocuklarında kız çocuklarından üç kat daha sık görülmektedir. Bu iki bilgi, işin içinde genetik bir neden olabileceği ihtimalini doğrulamaktadır. Bu yüzden “Tourette sendromu neden olur?” sorusu hakkındaki araştırmaların, anne-babadan çocuklara aktarılan genlerle ilgili bir durumdan kaynaklı olabileceği üzerinde durduğu bilinmektedir.

Tourette Sendromu Yaşayan Bir Çocuğun Hikayesi:

Ahmet 10 yaşında, çalışkan ve başarılı bir ilkokul öğrencisidir. Ancak Ahmet’in yaklaşık üç yıldır devam eden birtakım problemleri vardır. Ahmet nerede olursa olsun etrafında gördüğü eşyalara çok sık dokunma isteği duyuyor, eşyaları ellemeden rahat edemiyordu. Ayrıca kafasını aniden bir öne bir arkaya hareket ettiriyor ve beklenmedik zamanlarda tuhaf sesler çıkartıyordu. Ahmet’in ailesiyle arkadaşları bu davranışları neden yaptığına anlam veremiyorlar ve bu davranışları aniden yapınca da oldukça şaşırıyorlardı.

Ahmet evdeyken, yatarken, otururken, sebepsiz bir şekilde durup dururken bu hareketleri sürekli olarak yapıyordu. Aslında Ahmet de görülen bu hareketlerin başlangıcı 7 yaşına dayanıyordu. Ahmet ilk defa 7 yaşında sürekli olarak göz kırpma tiki göstermeye başlamıştı. Zamanla Ahmet’in bu tiki azalmış ancak bunun yerine kafasını öne arkaya sallama tiki ortaya çıkmıştı. Aynı zamanda bir anda eşyalara dokunma davranışları da göstermeye başlamıştı.

Tüm bunlar üzerine Ahmet, bu hareketlerinden dolayı büyük bir rahatsızlık duyduğunu, yaptığı davranışların sebebini anlayamadığını fakat kolay kolay engel olamadığını ifade ediyordu. Ahmet okul içerisinde ve sınıftayken bu durumdan çok büyük sıkıntı duyduğunu belirtiyordu. Sınıfta çıkardığı ani sesler yüzünden çok utandığını, arkadaşlarının ona sürekli bu sesleri neden çıkarttığını sormaları ve Ahmet’in bu soruları cevaplayamaması onu son derece üzüyordu. Hatta okulda bazı arkadaşları için dalga konusu bile olabiliyordu. Aynı zamanda sesler çıkarttığı için Ahmet derslerine de çok fazla odaklanamıyordu.

Ahmet ne kadar bu sesleri durdurmaya çalışsa da bunu kolay kolay başaramıyordu. Çünkü kendini bu sesleri çıkartmaması için kontrol etmeye, bastırmaya çalıştığı zaman çok büyük rahatsızlık hissediyordu. Bu yüzden Ahmet bu hareketleri yaptıktan ve sesleri çıkarttıktan sonra kendisini rahat hissedebiliyordu. İşte Ahmet’in yaşadığı tüm bu sorunların genel adı “Tourette Sendromu” olarak bilinen rahatsızlığın ta kendisiydi.

Neden Psikolojik Destek Almalısınız?

Tourette sendromu yaşayan kişilerin çoğunda bu bozukluk, spektrumun hafif tarafında görülmektedir. Böylece çocukluk döneminde ortaya çıkan bu bozukluğa sahip kişilerin yetişkinlerinde genellikle tikleri ortadan kalkar veya az düzeyde görülür. Bu yüzden psikiyatri uzmanı tourette sendromu yaşayan kişinin ilaç kullanmasına gerek olmadığını söylediği taktirde kişinin tiklerini daha kolay yönetebilmesi için psikoterapi desteği alması gerekir.

Tourette sendromu yaşayan kişilere psikoterapi yaparken “Tersine Alışkanlık Kazandırma Terapisi” adı verilen bir yöntem kullanılır. Tersine alışkanlık kazandırma terapisinin ana fikri, kişiye tik gelmeden hemen önce ortaya çıkan istekleri ile hislerini tanımayı öğretmek ve sonra kişiyi bu isteklerini tatmin edecek başka bir davranışı yapmaya yönlendirerek ona yeni bir alışkanlık kazandırmaktır.

Bu terapi sürecini bir örnekle açıklayacak olursak, diyelim ki tourette sendromu yaşayan kişinin tiki tükürmek olsun. Normalde bu kişinin durduramadığı, yer, zaman, mekan, kişi gözetmeksizin aniden ortaya çıkan bir tükürme isteği ve bu isteğin ortaya çıkmadan hemen önce hissedilen kuvvetli bir his vardır. Tersine alışkanlık kazandırma terapisinde, kişi tükürmeden hemen önceki hissini ve duygusunu tanıyarak, tükürme isteğini elindeki stres topunu sıkma davranışı olarak değiştirmeyi öğrenebilir.

Yani bu terapi süreci içerisinde bir nevi kişiyi koşullandırarak kendisini zorlayan tikin yerine daha kabul edilebilir ve kendisini zorlamayan, ilişkilerine zarar vermeyen başka bir davranış koyulur. Stres topu sıkma davranışı tükürme tikine göre zararsız ve daha normal bir davranış olduğu için kişi kendisine ve etrafa zarar veren tiklerini yönetmeyi öğrenmiş olur. Böylece kişi bu hareketini toplum içinde de yapabilmenin rahatlığını hisseder ve tik gelmeden önce duyduğu isteği stres topunu sıkarak gidermiş olur.

Ancak bazı insanlar spektrumun en şiddetli ucunda yer alarak bu sendromu çok daha ciddi bir şekilde yaşayabilirler. Bu da kişilerin gündelik yaşamlarını çok daha olumsuz etkilemektedir. Böyle durumlarda, bu kişilerin tiklerini yönetmek için tersine alışkanlık kazandırma terapisinden fazlasına ihtiyaç duyulur. Bu durumda bir psikiyatrist eşliğinde kişiye uygun dozda ilaçlar başlanması kişinin işlevselliğini sağlaması açısından gerekli olmaktadır.

Mutlu Yaşam Psikolojik Danışmanlık Merkezi ekibinde yer alan klinik psikologlar, tourette sendromuna sahip çocuk, ergen ve yetişkinler ile online terapi veya yüz yüze terapi seansları düzenleyerek problemi en kısa zamanda çözmek adına uygun bir yol haritası çizerek ilerlerler. Problemi yaşayan kişilere ve özellikle tourette sendromuna sahip çocukların ailelerine sendromla ilgili uygun psiko-eğitimi vererek uygulayacakları yöntem hakkında bilgilendirirler.

Bu sendromu yaşayan kişiler için okul, aile, öğretmen, psikolog ve psikiyatrist iş birliği çok önemlidir. Bütüncül bir yaklaşım, koşulsuz bir kabulleniş, doğru tutum, doğru tedavi ve doğru bir psikoterapi desteği ile bu kişiler toplumda rahatlıkla yaşayabilirler.

Tourette Sendromu (Turet Sendromu) hakkında bilgiler verdik. Bir önceki yazımıza https://mutluyasam.com.tr/orta-yas-krizi-nedir-belirtileri-nelerdir/ linkinden ulaşabilirsiniz.