Gaslighting Nedir?

Gaslighting, adını 1938 yapımı Gas Light isimli tiyatro oyunundan alan bir psikolojik şiddet türüdür. Karşı tarafa çeşitli oyunlar oynayarak, kişinin hafıza, algı ve akıl sağlığını sorgulatarak, kendisinden şüphe etmesine ve psikolojik sorunlar yaşamasına neden olup, istismarcıya bağımlı hale gelme sürecini içeren bir psikolojik manipülasyon olan gaslighting, son yıllarda oldukça sık karşımıza çıkmaktadır. 

Gaslighting uygulayan kişi, karşı tarafı, yaşanmış bir olayın üzerine tekrar düşündürmeyi, abartılı veya anormal bir tepki verilip verilmediğini sorgulatmayı, hikayeyi kendi istedikleri şekilde tersine çevirerek, karşı tarafın dikkatini dağıtmayı, suçlu hissettirmeyi ve böylelikle kişiyi kontrol altına almayı amaçlar. Bu açıdan bakıldığında, eski anının yerine kurmaca, sahte bir anının yerleştirilmesi olarak da görülebilir.

Gaslighting Hikayesi Nasıl Başladı?

Ünlü tiyatro oyunu Gas Light’ın karakterleri, Bella ve Jack adında bir çifttir. Çift aynı evde yaşıyor ve o yıllarda gaz lambası ile aydınlanıyordu. Jack, her akşam yatmadan önce gaz lambasının ışığını azar azar kısıyordu. Işığın gittikçe loş hale geldiğini fark eden Bella, bir gün Jack’e ışığın loş olduğunu söyleyerek, Jack’in ışığı kısıp kısmadığını sordu. Jack ise Bella’nın saçmaladığını, gözlerinin bozulduğunu ve yaşlandığını söyleyerek onu terslemişti.

Bir müddet bu durum bilinçli olarak Jack tarafından tekrarlanmaya devam etti ve Bella bir süre sonra yargılanmaktan ve söylediklerinin yanlışlanmasından çekindiği için artık ışığın loş olduğunu ve aydınlatılmasını istediğini söylememeye başladı. Böylece Bella gözlerinin bozulduğu veya yorgun olduğu düşüncesini kabul etmeye ve bu durumu iyice içselleştirmeye başlamıştı. Böylelikle Jack amacına ulaşarak Bella’yı artık kendi fikirlerini rahatça ifade edemeyen, yorum yapmaktan kaçınan, kendi gözlem ve düşüncelerine güvenemeyen, kafası karışık birisi haline getirmiştir. Ancak, olaya sonradan bir dedektifin dahil olmasıyla Jack’in planları alt üst olmuştur. 

Ancak ne yazık ki gastlightinge maruz kalan herkes Bella kadar şanslı olmayabilir!

Gaslighting Uygulayan İstismarcıların En Yaygın Kullandığı Taktikler:

• Dinlemeyi reddederek değersiz hissettirme,
• Söylenilenleri anlamadığını söyleme,
• Karşı koyarak olayı sorgulatma,
• Aynı olayı her seferinde farklı anlatarak karşı tarafta kafa karışıklığına neden olma,
• Kişinin dikkatini dağıtıp, konuyu değiştirme,
• Duygu sömürüsünde bulunarak suçlu hissettirme,
• Eşyaları saklayıp, karşı taraf arayıp bulamayınca tekrar eski yerine koyup, “hep orada duruyordu, sen görmemişsin” diyerek kişinin kendisinden şüphe duymasına neden olmak,
• Aşağılamak,
• İnkar etmek,
• Diğer insanları karşı tarafın kendisinden şüphe etmesi için referans olarak kullanmak,
• Şiddetli bağırma ve suçlama sonrasında gayet sakin ve şefkatli bir yaklaşımda bulunarak karşı tarafın kafasını karıştırmak,
• Bazen karşı tarafı överek, kötü niyetli olmadıklarını düşündürmeye çalışmak

en sık karşılaşılan gaslighting taktiklerindendir.

Gaslighting Uygulayan İstismarcıların En Sık Kullandığı Cümleler:

• “Ben öyle bir şey demedim.”
• “Yanlış hatırlıyorsun.”
• “Kafanda kuruyorsun.”
• “Aşırı tepki veriyorsun”
• “Çok büyütüyorsun.”
• “Saçmalıyorsun.”
• “Dediklerimi çarpıtmayı çok seviyorsun.”
• “Gerçekten böyle düşünüyor olamazsın!”
• “Senin iyiliğin/sağlığın için söylüyorum.”
• “Çok hassasın.”
• “Paranoyaksın!”
• “Deli gibi davranıyorsun!”
• “Annen, ağabeyin, arkadaşların vs. benim düşündüğüm gibi düşünüyor.”
• “Başkaları eşlerine neler yapıyor.”
• “Evet, seni aldattım ama sen de bana … yaptın.”
• “Kimse sana inanmıyor.”

gibi söylemler, gaslighting örnekleri olarak gösterilebilir.

Gaslighting Mağduru Olduğunuzu Nasıl Anlarsınız?

Gaslighting genelde sevdiğiniz insanlar tarafından maruz bırakıldığınız bir durumdur. Ebeveyn-çocuk, eş, arkadaş, patron-çalışan ilişkilerinde ve siyasette bu tür psikolojik şiddetlerle sıklıkla karşılaşılabilmektedir. 

Eğer yukarıdaki cümleler size tanıdık geliyorsa, kendinizi eskisi kadar değerli hissetmiyor, özgüveninizi kaybettiğinizi hissediyorsanız, sıklıkla yetersizlik ve suçluluk duygularını hissediyorsanız, içinizden bir şey yapmak gelmiyorsa, yalnızlaştıysanız, bir sorun olduğunu hissediyor ama sorunu bir türlü tespit edemiyorsanız, kafa karışıklığı hissediyorsanız, zihninizden “galiba ben çok hassasım”, ”çok büyüttüm”, “aslında öyle demek istemedi”, “özünde iyi biri” vb. düşünceler geçiyorsa, karar vermekte güçlük çekiyorsanız, karşı tarafa bağımlı hissediyorsanız, sıklıkla özür diliyor, kendinizi açıklamaya veya ispatlamaya çalışıyorsanız gaslighting mağduru olabilirsiniz.

Gaslighting uygulayan kişilerde, sıklıkla söylenenler ve davranışlar arasında tutarsızlık görülür. Bu nedenle, ilişkide gaslighting’i fark etmek için; size söylediklerini gerçekten hissediyor mu? Yaptıkları ile söyledikleri arasında tutarlılık var mı? gibi soruları cevaplandırmak, yardımcı olacaktır. Ancak, uzunca bir süre gaslighting’e maruz kalmış kişiler, kendi gözlem ve çıkarımlarına güvenemediklerinden bu soruları cevaplandırmakta da güçlük çekebilirler.

Kimler Gaslighting Uygular?

Sinsi bir duygusal istismar tekniği olan gaslighting, özellikle insanları psikolojik olarak kontrol altına almak isteyen narsisistik, psikopat, sosyopat, kişilik bozukluğuna sahip veya patolojik olarak yalan söyleyen bireyler tarafından uygulanır. Kişi gaslighting’i kasıtlı ve çoğunlukla planlı bir şekilde uygular. Bu kişiler, olumsuz taraflarını mağdurlara, olumlu taraflarını ise geri kalan tüm kişilere gösterdikleri için çevrelerinde gayet iyi insanlar olarak tanınabilirler. Bu durum da, mağdurun yardım çağrısında bulunduğunda kimsenin onun manipüle edildiğine inanmamasına ve mağdura destek olmamasına yol açar. Böylelikle, mağdurun hem özgüveni yitirilir hem de yalnızlaştırılır. Özgüveni yiten ve yalnızlaşan kurban, istirmarcısına daha çok güvenir ve bağlılığını, hatta bağımlılığını devam ettirir.

Narsisizm hakkında daha fazla bilgi almak için https://mutluyasam.com.tr/narsist-ne-demek-narsist-nasil-anlasilir/ linkindeki yazımızı okuyabilirsiniz.

Gaslighting’den Nasıl Kurtulabilirim?

Gaslighting fark edilip, önlem alınmadığı sürece kaygı bozuklukları, depresyon, öfke patlamaları gibi çeşitli psikolojik rahatsızlıklara yol açabilmektedir. Kişinin, özgüvenini yitirmesine, sınır çizmekte güçlük çekmesine, kendisinden şüphe etmesine, yoğun suçluluk duygusu hissetmesine ve bağımlı hale gelmesine neden olan gaslightingten profesyonel yardım ile kurtulmak mümkündür. 

Mutlu Yaşam bünyesinde çalışan psikologlarımız, danışanlarının kurban rolüne nasıl geçtiklerini, gaslightingin ne olduğunu, sürecin nasıl işlediğini ve danışanın üzerinde bugünkü etkilerinin neler olduğunu psikoeğitim şeklinde danışanlarına anlatırlar. Danışanın bu döngüye neden ve nasıl girdikleri, döngünün nasıl kırılabileceği hakkında bilgiler verir, danışanın önceki kendilik algılarını onlara hatırlatarak, yitirilen özgüvenlerini yeniden kazanmalarına yardımcı olur. Ayrıca psikologlarımız, Bilişsel Davranışçı Terapi ve Şema Terapi gibi çeşitli terapi yöntemlerinden yararlanarak, danışanlarının çarpıtılmış düşünceleri fark etme ve gerçekçi düşünme, sınır koyma, suçluluk duygusundan ve onay arayıcılıktan kurtulma gibi konularda ilerleme kaydetmelerine destek olurlar.

Danışanlar, genellikle onsuz yaşayamayacaklarına inandıkları istismarcılarından kurtulduğunda beraberinde bir duygusal çöküş ve yas süreci yaşarlar. Uzmanlarımız, bu sürecin en sağlıklı şekilde atlatılması, danışanın gerekli baş etme becerilerini kazanması ve hayatını yeniden düzenleyebilmesi için danışanı destekler.

Sevgiden ve ilişkilerden yana zarar görmediğiniz, daha MUTLU bir YAŞAM için kendi öz değerinizi ihmal etmeyiniz.

Bu yazımızda sizlere Gaslighting Nedir sorusuna cevap verdik. Bir önceki yazımıza https://mutluyasam.com.tr/tirnak-yeme-hastaligi-sebepleri-nedir/ linkinden ulaşabilirsiniz.