Duygusal Manipülasyon ve Etkileri

Günümüzde sıkça duyduğumuz duygusal manipülasyon nedir? Duygusal manipülasyon; ikili ilişkilerde karşıdaki kişinin algısını, duygu ve düşüncelerini çeşitli stratejiler ile kişiye açıkça hissettirmeden değiştirmeye yönelik tutumlardır. Çoğunlukla ilişkide üstünlük kurmak, karşıdaki kişiyi kontrol etmek, ayrıcalık elde etmek, kendi istediklerini yaptırmak veya çıkar sağlamak gibi amaçlarla yapılmaktadır. Bu sebeple ilişkilerin seyrini değiştiren ve kişiler üzerinde derin izler bırakan psikolojik bir istismar türü olarak da anılmaktadır. Kimi zaman açıkça davranışlara yansırken kimi zaman ise örtülü bir şekilde yapılabilir.

Duygusal Manipülasyonun Belirtileri 

İçinde bulunduğunuz ilişkilerin rutininde size yapılan davranışlara alışmış olabilir ya da farkına varamayabilirsiniz ama duygusal manipülasyona maruz kalıyor olabilirsiniz. Kendinizi sürekli yetersiz, hatalı, güvensiz ve karşınızdakini mutlu etme konusunda çaresiz hissederken bulabilirsiniz. Bu durum, manipülasyona maruz kaldığınızın göstergelerinden biri olabilir. Peki bunu nasıl anlarsınız?

Sürekli Suçluluk Hissetmek

İlişkilerde manipülasyona maruz kalan kişiler ne yaparsa yapsın sürekli olarak suçlanır ve yanlış yaptıkları hissine kapılırlar. Yaptıkları hatalardan dolayı kendilerini suçlarlar. İlişkideki tüm sorunlarda hem partnerleri hem de kendileri tarafından olumsuz bir durumda bırakılırlar. Suçlamalar yalnızca baş başayken değil, diğer insanlarla birlikteyken de sıklıkla yapılır.

Özgüven Eksikliği

Duygusal manipülasyona uğrayan kişi, sürekli olarak kendini sorgulamaya ve kendinden soğumaya başlar. Bunun sonucunda kendine olan güveni kırılır ve özgüven eksikliği yaşar. Öyle ki manipülatif insanlar genellikle karşı tarafı sürekli aşağılayarak ve eleştirerek yetersiz hissettirirler. Eleştiriler ve hakaretler baş başayken olduğu kadar insanlar arasında da yapılır. Bunun sonucunda bir tarafın yaşadığı özgüven eksikliği ilişkilerdeki dengeyi de bozar.

Duygusal Karışıklık

Manipülatif ilişki içerisinde sürekli olarak gelgitli bir iletişim baş gösterir. Aşırı derecede ilgi sonrasında uzaklaşma görülebilir. Bu dalgalanmalar her iki taraf için de son derece yıpratıcı duygusal karışıklıklara yol açar. Kişi, bu dalgalanmalar içerisinde ne hissettiğine odaklanamaz, doğru düşünceden hızla uzaklaşır ve mantıklı kararlar alamaz. Bununla birlikte manipülatif kişinin bu davranışları ilişkiyi bir bağımlılık noktasına taşır.

Duygusal Manipülasyon Teknikleri

Manipülatif insanlar tek tip kişiler değildir. Çok farklı kişiliklerin bu tutumda olduğunu görmek mümkündür. Örneğin bu kişiler, karşılarındaki insanlar üzerinde etki etmeyi ve isteklerine ulaşmayı amaçlarlar. Bunu yaparken de pek çok farklı davranışlar sergilerler; çeşitli duygusal manipülasyon teknikleri kullanarak bunu kolay bir şekilde yapabilirler. Bunlardan bazıları ise şöyle sıralanabilir:

Şantaj

Manipülatif bir davranış olan şantaj; suçlama, korku, kendine bağlama ve sorumluluk duyguları ile karşı taraftaki kişinin düşüncelerinin istenen şekilde kontrol edilmesi için kullanılır. Örneğin dilediğini yaptırmak için bir kişinin daha öncesinde gerçekleştirdiği davranışlar ile onu tehdit etmek ve duygularını suistimal etmek şantajdır. Partneri sık sık gereksiz yere suçlamak, sevgisizlikle tehdit etmek ve vicdanen huzursuz etmek de bu tekniğin bir başka görünümüdür. Şantaj ve suçlama, daha çok yakın duygusal ilişkilerde görülür ve kalıcı zararlar bırakabilir.

Duygusal Yoksunluk 

Yoksunluk, en temelde kişinin çocuklukta ebeveyni tarafından beklenen ilgi, sevgi, bakım ve şefkat imgelerinin azlığından ileri gelmektedir. Bu eksikliğe maruz kalan kişiler, yetişkin hayatlarında da benzer durumları yaşayacakları hissine kapılırlar. Duygusal olarak kişiyi, bu duygusal yakınlıktan ve sevgiden mahrum bırakmak da bir manipülasyondur. Kişi bunun sonucunda yakın ilişkilerden uzaklaşarak kendini yalnızlaştırabilir. Bunun sonucunda aidiyet hissi kaybolabilir. Sevilme ihtiyacı hissetse de insanlarla ilişkilerinde sıklıkla hayal kırıklığı yaşar.

Mahrum Bırakma Tekniği

Mahrum bırakma, genellikle kişileri itaatkâr hâle getirmek için kullanılan bir yöntemdir. Aile içinde ya da iş yerlerinde bu tarz davranışlara maruz kalmak mümkündür. Kişi, sevdiği ya da istediği bir şeyden mahrum bırakılarak bir nevi eğitilir. Bu kimi zaman para kimi zaman ise manevi değeri olan şeyler olabilir.

Böyle bir durumda kalmamak için kişilerin kendilerini maddi ve manevi imkânlarla donatmaları, bulundukları ortamdan çıkabilmek için kendilik bilincini ve bağımsızlıklarını geliştirmeleri gerekir. Hem duygusal manipülasyona kaldıklarını fark etmeleri hem de bu durumdan çıkmaları için terapi almak kalıcı ve etkili bir yöntem olabilir.

Tek Çare Yöntemi

Manipülatif insanların kullandığı bu yöntemde amaç, karşıdaki kişiyi çaresiz hissettirmektir. Sürecin başında manipülatör tarafından bir problem çıkarılır ve karşı tarafın bu duruma dair tepkileri gözlemlenir. O kişinin yardım istemesi sağlanır ve ardından çözüm sunulur. Böylece karşı taraf manipülatöre bağlanmış, manipülatör ise dilediğini ona fark ettirmeden yaptırmış olur. Bu yöntem, reklamcılar ve satış yapan kişilerce de sıklıkla kullanılmaktadır. Bağımlılık türleri de bu çaresizlik hissinden ortaya çıkmaktadır.

Duyguları Kullanma

Duygular, ilişkilerde manipülasyon için oldukça fazla kullanılır. Karşı tarafın samimi hislerini bilen kişi, bunu kendi isteklerini gerçekleştirme planı doğrultusunda kullanır. Bu hisleri manipüle ederek kişiyi zayıflaştırır ve kendine bağlar. Karşı tarafı duyguları sebebiyle suçlu hissettirirken kendi duygu ve düşüncelerini ön planda tutar. Böylece manipülasyon mağduru kişi, kendi samimiyetini kanıtlama çabasına girer.

İlişkilerde Duygusal Manipülasyon

Manipülasyon olan ilişkilerde bu durumun uzun süre devam etmesinin sonucunda denge bozulur. Bunun sonucundan ilişki, sevgiden ziyade bağımlılık üzerinde devam eder. Ciddi duygusal hasarlar oluşur ve sürecin sonunda ilişkiler sona erer.

Güç Dengesizliği 

Manipülasyon, ilişkilerde güç dengesizliğine yol açar. Bir taraf fazlasıyla ipleri elinde tutarken diğer taraf ise güçsüzleşir. Böylece ilişki tek taraflı bir memnun etme ve memnuniyetsizlik çabasına dönüşür. Güç dengesi bozulan bu ilişkiler uzun vadede mutluluktan uzaktır ve zarar vericidir. Bu gibi durumlara daha fazla maruz kalmamak için kişilerin karşılıklı anlaşarak ilişkiyi onarmaları ve dengeyi yeniden sağlamaları gereklidir.

Bağımlılık

Tek taraflı duygusal ilginin alınıp verilmesi sonucunda güçsüz taraf bu ilişkiye bir bağımlılık geliştirir. Uzun süreli gelgitli manipülatif bir ilişki, sevgiden ya da çıkar ilişkisinden ziyade bağımlılık sebebiyle devam eder. Fark edilmesi oldukça zor bir duygu olduğundan çoğu zaman kişiler bunu kabul etmekte güçlük çeker.

Duygusal Manipülasyondan Korunma Yolları

İlişkilerde saygı ve sevginin bir aradaki varlığı çok önemlidir. Uzun soluklu, mutlu eden ve doğru hissettiren birlikteliklerde manipülasyon yerine doğru iletişim vardır. Çünkü manipülasyon, özellikle mağdur başta olmak üzere iki taraf için de yıpratıcıdır. Kendinizi ilişkilerinizde bu durumdan korumak için aşağıdaki önerilerileri dikkate alabilirsiniz.

Sınırların Belirlenmesi

En yakın ilişkilerde dahi belirli sınırlarınızın olması gereklidir. Kişisel alanınızı kendinize özel kılmak, hayatınızda yapacağınız en doğru harekettir. Bu sebeple ilişkilerinizde karşı tarafa sınırlarınızı en başından itibaren belirtmeli ve bunları aştıkları takdirde tutumunuzun ne olacağını göstermelisiniz. Aksi takdirde duygusal ve ilişkisel manipülasyonlara karşı savunmasız kalabilirsiniz.

Güçlü İletişim ve Dürüstlük

İlişkinizde yaşanan sorunlarda açık ve dürüst bir iletişiminiz olmalıdır. Manipülasyona uğradığınızı fark ettiğinizde öncelikle bundan duyduğunuz rahatsızlığı karşı tarafa anlatmalısınız. Karşı tarafın davranışını nasıl düzeltmesi gerektiğini ve beklentilerinizi açıkça ifade etmelisiniz. Böylece güçlü iletişim, çoğu ilişki sorunundan sizi koruyacaktır.

Profesyonel Destek ve Terapi

Farkına vardığınız bir sorununuz varsa ve kendi yöntemlerinizle bunları çözemiyorsanız muhakkak profesyonel bir destek almalısınız. Psikolojik danışmanlık ve terapi desteği ile düşüncelerinizi ve yaşadıklarınızı anlamlandırma süreci kolaylaşacaktır.

Eğer duygusal manipülasyona maruz kaldığınızı fark ediyorsanız Mutlu Yaşam Merkezi’mizin uzman psikiyatrist ya da psikologlarından destek alabilirsiniz.

Önceki yazımıza https://mutluyasam.com.tr/iliskilerde-guc-dengesi-ve-etkileri/ linkinden ulaşabilirsiniz.