Alışveriş Bağımlılığı (Onyomani) ile Nasıl Başa Çıkılır?

Modern çağın getirdiği günlük hayatta yaşanan yoğun süreçler, çeşitli sıkıntılar ve stres bireyleri çeşitli bağımlılıklara sürüklenmektedir. Bağımlılıklar, kişilerin pek çok farklı sebeplerle yöneldiği ve olumsuz sonuçlarını bilmelerine rağmen engel olamadıkları alışkanlıklar olarak tanımlanabilir. Günümüzde sıklıkla karşılaşılan ve zararsız gibi gözüken bu bağımlılık türlerinden biri de onyomani olarak tanımlanan alışveriş bağımlılığıdır. Alışveriş bağımlılığı 1980’li yıllardan sonra çok sık görüldüğünden sıklıkla araştırmalara konu olmuştur. Peki onyomani nedir ve nasıl anlaşılır?

Alışveriş Bağımlılığı Nedir? 

Onyomani yani alışveriş bağımlılığı nedir ve tanısı nasıl konulmaktadır? Onyomani, kişilerin gerçekte ihtiyaçları olmadığı halde anlık mutluluk ya da haz duymak amacıyla tekrarladıkları alışveriş davranışı olarak tanımlanmaktadır. Alışveriş bağımlılığı yaşayan kişi amacını günlük ihtiyaçları karşılamak gibi görse de alışveriş yaparken satın alma davranışını hedefi olarak görmektedir. Kişinin bu davranışı tamamen dürtüsel hareketlerden oluşmaktadır ve kişi hem takıntılı hem de kontrolsüz bir biçimde para harcamaya meyilli olur.

Söz konusu bağımlılığın sonucunda kişiler, alışverişi aksatılmaması gereken günlük bir rutin olarak görmektedir. Bu durumda bireyler, alışveriş yaptıkça kendilerini daha iyi, daha güçlü ve daha mutlu hissederler. Kişilerin davranışları bir nevi mutlu olmanın sembolüdür ve bu büyünün bozulmasını istemezler. Fakat bu bağımlılık davranışı ileri seviyelere ulaştığında bireylerin maddi olanaklarını da tükettiğinden bu kişilerde pişmanlık, utanç ya da üzüntü gibi hisler de tetiklenmektedir.

Onyomaninin Sebepleri ve Belirtileri 

Alışveriş bağımlılığı pek çok sebepten ileri gelmekle birlikte günümüzde tüketim odaklı bir yaşam tarzı benimsetilmektedir. Genel olarak her şey çok hızlı bir biçimde tüketilmekte ve sistem, insanları bu şekilde mutlu olacaklarına inandırmaktadır. Bu etkinin altında kalan bireyler kendi hayatlarındaki boşluğu onyomani gibi bir bağımlılıkla doldurarak iyi hissedeceklerini düşünmektedirler.

Alışveriş bağımlılığın dış etkenlerle son derece ilişkisi bulunduğu tespit edilmiş olsa da kişinin iç dünyasının da bu bağımlılığa yönelmede sebeplerden biri olduğu görülmektedir. Bağımlı birey, kaygı, depresyon ya da takıntı gibi hislerle boğuşuyor ve rahatlamak için alışverişe yöneliyor olabilir. Yine kişinin sosyal statü ve saygı görmek istemesi, çevresine karşı bir imaj çizmeye çalışması gibi etkenler de alışveriş bağımlılığı nedenleri arasında sayılmaktadır. Bununla birlikte kişinin kendisine olan saygısında bir eksiklik söz konusuysa bu boşluğu nesnelerle doldurmaya meyledebilmektedir.

İnternet kullanımı ve tüketim toplumu övgüsüne sürekli maruz kalan bireylerde onyomani davranışlarının giderek çoğaldığı görülmektedir. İnternet alışverişi, sanal ortam üzerinden olduğundan çok daha hızlı ve konforlu bir biçimde alışveriş yapmak mümkündür. Fiziksel çaba harcamamanın getirdiği kolaylık kontrolsüz bireyler için alışveriş bağımlılığına aralanan bir kapı vazifesi görmektedir. Yapılan araştırmalar sık sık düzenlenen büyük indirimlerin ve online kampanyaların da onyomani davranışlarını tetiklediğini ve yaygınlaştırdığını gözler önüne sermektedir. Alışveriş yapma niyetinde olmayan kişiler dahi bir ürünü değerinin altında almak amacıyla indirimleri takip etmeye ve daha sık alışveriş yapmaya başlamaktadır.

Alışveriş bağımlılığının belirtilerine değinecek olursak, öncelikli belirti kişinin ihtiyaç dışı bir biçimde çok sık şekilde alışveriş yapmasıdır. Bunun yanında kişilerde maddi zorlanmalara rağmen bu davranışı sürdürme ve dahası diğer yaşamsal ihtiyaçlarından feragat etme davranışları görülebilmektedir. Kişi kötü hissettiği anlarda para harcayarak rahatlamak ister. Aynı zamanda her zaman planlanan alışverişten çok daha fazlası yapılır, kişi çevresinden bu konuda uyarılar alsa da bahaneler ve aslında olmayan ihtiyaçlar üretir. Para harcanmaya ve siparişler verilmeye başlandığında kişiler kendilerini durdurmanın yanı sıra sınırlar çizmekte de zorlanır.

Alışveriş Yapmak Bağımlılığa Nasıl Dönüşür? 

Onyomani, kişinin daha mutlu ve güçlü hissetmesi için bir araç olarak hayatında yer aldığından, alışveriş davranışı giderek bağımlılık boyutuna kadar ilerlemektedir. Stres, üzücü olaylar ya da kişinin boşluğa düşmesi gibi olumsuz durumlar yaşandıkça kişi kendini rahatlatmak için kendini alışveriş yaparken bulmaya başlar. Sonrasında rahatlamayla birlikte suçluluk ve pişmanlık da hissedilen alışverişlerin sayısı hızla artar. Bu pişmanlık ve rahatlama döngüsünün içinden çıkamayan birey olan bitenin farkında olsa da hem rahatlayabileceği hem de tekrarlayabileceği davranışı tercih eder. Alışveriş davranışının bağımlılık boyutuna ulaştığının anlaşılması hastalığın başlangıcından itibaren 6 ay ile 12 ay arasında bir süre alabilmektedir. Eğer son birkaç yılda alışveriş yapma sıklığınızla beraber harcadığınız miktar hızlı bir şekilde artıyorsa davranışlarınızı sorgulamanızda ve gerekli görüyorsanız bir uzmandan destek almanızda yarar vardır.

Alışveriş Bağımlılığı ile Başa Çıkma Yöntemleri

Bir bağımlılıktan kurtulmanın ilk adımı öncelikle onun farkına varmaktan geçer. Daha sonra bu durumun altında yatan sebepleri analiz etmek ve çözmek için bir uzmana başvurmalısınız. Fakat bununla birlikte davranışlarınızı kontrol altına almak için kişisel çaba harcamalısınız. Unutmayın ki değişim içinizdedir.

Bilinçli Tüketim ve Bütçe Planlaması 

Alışkanlıklar ya da bağımlılıklar doğru bir plan ve irade ile değişebilmektedir. Tüketim alışkanlıklarınızı gözden geçirerek daha sağlıklı bir yaşam sürebilirsiniz. Tüketiminizi kontrol edebilmek için öncelikle kendinize ihtiyaç listesi ve makul bir bütçe oluşturmalısınız. Bu ihtiyaç listesine göre alışveriş yapmayı ve bunun dışına çıkmamayı denediğinizde daha kontrollü harcayabilirsiniz. Ayrıca ihtiyaçların dışına çıkmadıkça bütçenizi de aşmayacak, stres altına girmekten de kendinizi kurtaracaksınız.

Bilinçli bir tüketicinin yapacağı davranışlardan biri de fiyat karşılaştırmasıdır. Almak istediğiniz şeylerin fiyatlarını internetten ve mağazalardan kontrol ederek en uygununu almayı tercih edebilirsiniz. Ayrıca giymediğiniz veya kullanmadığınız kıyafetleri satabilir ya da birilerine hediye edebilirsiniz. Alışkanlığınızı bu şekilde yönettiğiniz takdirde bütçenizin ve ihtiyaç listenizin dışına çıkmanızı da zamanla kontrol edebileceksiniz.

Stres Yönetimi ve Rahatlama Teknikleri

Bireyleri alışveriş bağımlılığına iten tüm etkenler aslında stres kaynaklıdır. Üzerinizdeki stresi alışveriş yaparak azaltmak yerine farklı aktiviteler yaparak rahatlamaya çalışmalısınız. Stresten uzaklaşmak için hoşunuza giden farklı hobi ve aktiviteler bulabilirsiniz. Rutinlerinizi değiştirmek de içinde olduğunuz tüketim döngüsünün kırılmasına yardımcı olacaktır. Bu sebeple günlük rutinlerinize tüketim barındırmayan, spor, yürüyüş, dans, yüzme ya da resim gibi aktiviteler ekleyebilirsiniz.

Destek Grupları ve Profesyonel Yardım

Bağımlılıklardan kişisel çabalarla kurtulmak mümkün olsa da benzer çabaya sahip kişilerle bir araya gelerek sorunlarınıza çözümler üretmek her zaman için daha verimli bir tercihtir. Alışveriş bağımlılığı konusunda destek gruplarına katılarak birbirinizi destekleyebilir ve sosyalleşebilirsiniz. Bu gruplarda aynı zamanda olumlu ve olumsuz örnekleri görerek kendi davranışlarınıza benzer davranışları dışarıdan gözlemleyebilirsiniz.

Destek gruplarının yanında profesyonel yardım ve psikolojik destek bağımlıklarınızdan kurtulmanıza yardımcı olacaktır. Profesyonel bir uzman davranışlarınızı ve bağımlılığınızın sebeplerini analiz etmenizde size yardımcı olarak sizin için en doğru tedavi yolunu belirleyecektir.

Alışveriş bağımlılığı hakkında daha fazla bilgi almak için bizimle iletişime geçmekten çekinmeyin. Mutlu Yaşam olarak uzman ve deneyimli kadromuz ile birlikte sizlere destek olmak için buradayız.

Önceki yazımıza https://mutluyasam.com.tr/deprem-korkusu-nedir-nasil-basa-cikilir/ linkinden ulaşabilirsiniz.