Hayal Kurma Hastalığı (Maladaptive Daydreaming) Nedir?

Türkçesi hayal kurma hastalığı olan maladaptive daydreaming, bireylerde sıklıkla görülen psikolojik rahatsızlıklardan biridir. Günlük yaşamında düşünmeyi engelleyemeyen ve sıklıkla hayal dünyasında olan bireylerde bu rahatsızlığa rastlanabilir. Uzun saatler boyunca düşünmek ve olmayacak hayallerle zaman kaybetmek bireyin yaşantısını olumsuz yönde etkileyebilir. İş, okul ya da aile gibi sosyal alanlarda işlevselliği azaltan ve ikili ilişkileri sekteye uğratan maladaptive daydreaming aniden ortaya çıkabilir.

Ortaya çıkmasında etkili olan tetikleyiciler kimi zaman müzikler kimi zaman kitaplar kimi zamansa filmler olabilir. Bireyin kendine özgü bazı simgeleri de gün içinde sıklıkla maladaptive daydreaming hastalığını tetikleyebilir. Hayal dünyasında yaşamaya neden olan bu rahatsızlığın tespit edilmesi ve zamanında müdahale gerçekleştirilmesi ise son derece önemlidir. Bireyin sosyal yaşantısının sekteye uğramaması ve gün içinde hayal dünyasında zaman kaybetmemesi için profesyonel bir destek almanın yeri oldukça mühimdir.

Kimlerde Hayal Kurma Hastalığı Görülür?

İlgili hastalık pek çok kişide görülebilen yaygın rahatsızlıklardandır. Her yaş grubundan ve cinsiyetten bireyde görülebilecek olan rahatsızlığın bazı risk grupları olabilir. Hayal kurma bozukluğuna sahip olabilecek bireyler şöyle sıralanabilir:

• Travmatik geçmiş sürekli hayal kurma isteğinin doğmasına neden olabilir. Özellikle küçük yaşlardayken bütün bir hayatı etkileyebilecek bir olay yaşayan bireylerde anksiyete bozukluklarının yanı sıra hayal kurma hastalığı da yaygın olarak görülür. Yaşanan travmalar bireyin gerçek dünyasından kaçmasına ve kendini hayallerin içine hapsetmesine neden olabilir.
• Uzun süreli yalnızlık ve sosyal izolasyonun da daydreaming hastalığına sebebiyet verebilir. Sosyal ilişki açısından zayıf bağlar kuran bireyler hayal dünyasında yaşamaya meyilli olabilirler.
• Anksiyete ve depresyona sahip bireylerde de gerçekten kaçma isteğine rastlanabilir. Bu bireyler gerçek hayatta olan bitenin stresinden uzaklaşmak için aşırı hayal kurma reaksiyonu gösterirler.
• Oldukça yaratıcı ve hayal gücü yüksek olan bireylerde de gerçekten uzaklaşma ve hayal dünyasında çekilme isteği olabilir. Sürekli hayal kurma hastalığına yakalanan bireylerin geneline bakıldığında yaratıcı ve hayal gücü yüksek olan bireyler oldukları söylenebilir.
• Günlük yaşamdaki stres ve yoğun baskı da bireyin hayalperest insan rolüne bürünmesine neden olabilir. Maladaptive daydreaming’e neden olan bu durum kişinin hayal dünyasında daha mutlu olduğuna inanmasını sağlar. Böylece birey, gerçek hayattan uzaklaşarak kendi içinde yeni bir dünya kurmaya başlar.

Aşırı Hayal Kurma Hastalığı Neden Olur?

Uyumsuz hayal kurma rahatsızlığına neden olabilecek pek çok faktörden bahsedilebilir. Bu faktörlerin her biri bireylerde çeşitli problemler oluşturur ve günlük yaşamının sekteye uğramasına neden olabilir. Genel bir ifadeyle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ve obsesif kompulsif bozukluk aşırı hayal kurma hastalığının en büyük tetikleyicileridir. Bireyde dikkat eksikliği olması gerçek yaşamdan kolayca kopmasına ve bazı durumları fark etmemesine neden olabilir. Bunun yanı sıra küçük yaşlarda meydana gelen travmalar da bireyin ilgili rahatsızlığa sahip olmasına neden olabilir. Birey, gerçekte yaşananlardan uzaklaşmak adına hayal dünyasına tutunur ve duygusal ihtiyaçlarını oradan karşılamaya çalışır.

Zihinsel problemlerin de maladaptive daydreaming’e sebebiyet verdiği söylenebilir. Çeşitli sağlık problemleri beyni etkiledikten sonra kişi hayal kurma hastalığı belirtilerini kendinde gözlemleyebilir. Özellikle gerçeklikten korunmak adına hayal mekanizması oluşturarak zaman içinde kronik bir rahatsızlığa gebe kalabilir.

Dış dünyaya karşı memnuniyetsizlik de rahatsızlığın tetikleyicisi olabilir. Gerçek hayatın getirdiklerinden memnun olmamak, mutsuz bir yaşam ve sosyal ilişkilere karşı isteksizlik bireyin daha farklı bir hayat arzusu duymasını sağlar. Bu yeni hayat arzusu ise hayal gücüne sığınmasına sebep olmasının yanı sıra hayalperestlik yapmasına da neden olur.

Hayal Kurma Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

İlgili psikolojik rahatsızlığın pek çok belirtisi olduğundan söz edilebilir. Kişiyi gerçeklikten tamamen koparan ve farklı bir yaşam arayışına sürükleyen hayal kurma rahatsızlığının belirtileri şöyle sıralanabilir:

• Uzun süreli hayaller kurmak: Bireyin günlük yaşantısının bir kısmını uzun süreli hayallere ayırması bu rahatsızlığın en belirgin özellikleri arasında bulunur. Saatler boyunca hayal kuran bireyler gerçek yaşantıları için herhangi bir reaksiyon almazlar.
• Detaylı hayaller: Bireyin hayallerinin çok detaylı olması ve tıpkı gerçekmiş gibi anlatılması da hayal kurma rahatsızlığının sıkça görülen belirtileri arasında yer alır. Birey gün için de sıklıkla bu senaryolardan bahseder ve sanki gerçekten varlarmış gibi anlatır.
• Kontrol eksikliği de maladaptive daydreaming belirtilerinden biridir. Birey kendini kontrol edemediği için sürekli olarak hayal kurar. Bu durum istemeden yaşandığı için kontrol eksikliğinin ciddi bir boyuta ulaşması olasılıklar arasında yer alır. Profesyonel bir destek almak bireyin yaşamında olumsuz etkilerin artmaması adına son derece önemlidir.

Maladaptive Daydreaming Nasıl Teşhis Edilir?

Günümüzde maladaptive daydreaming ciddiyeti teşhis sürecinin kısa ya da uzun vadede gerçekleşmesine neden olabilir. Fakat en kısa sürede teşhis gerçekleştirmek adına izlenebilecek ilk yol maladaptive daydreaming testi yaptırmaktır. Bunun yanı sıra klinik görüşmeler, öz bildirim ölçekleri, belirti kontrol listelerinin takibi ve fonksiyonel değerlendirme de teşhis için izlenebilecek yollar arasında yer alır. Hayal kurma bozukluğunun belirtilerinin yer aldığı listeleri takip ederek kaç tanesine sahip olunduğunun gözlemlenmesi teşhisi kolaylaştıran adımlardan bir tanesidir. Bunun yanı sıra bireyin iş, okul, aile ve sosyal çevresine karşı tutumunu değerlendirmek de teşhise yardımcı olur.

Aşırı Hayal Kurmak Nasıl Engellenir?

Aşırı hayal kurma hastalığını engellemek ve bu istekten uzaklaşmak bireyin hayat kalitesinin artmasına yardımcı olur. Bu durumu gerçekleştirmek için de farkındalık ve kabullenmenin oldukça yüksek olması gerekir. Bireyin maladaptive daydreaming hastalığını kabullenmesi ve hayatını ne kadar olumsuz etkilediğini bilmesi önemlidir. Bunun yanı sıra kişinin zaman ve planlama için de net sınırlar çizmesi gerekir. Aşırı hayal kurma isteği bir anda ortadan kalkamayacak olsa da sınırlar çizerek durumun şiddetini azaltmak mümkündür. Tüm bunların yanı sıra tetikleyici unsurları tanımak da aşırı hayal kurma isteğinin azalmasına neden olabilir. Çevredeki tetikleyicileri azaltarak alternatif aktivitelere yönelmek düşünme süresinin azalmasına yardımcı olur.

Maladaptive Daydreaming Kurtulmak İçin Ne Yapmalı?

Sıklıkla merak edilen “maladaptive daydreaming nasıl geçer?” sorusuna verilebilecek pek çok yanıt bulunabilir. Fakat bu yollardan en önemlisi psikolojik destek almaktır. Alanında uzman psikologlardan destek almak sürecin profesyonel bir şekilde yürütülmesine yardımcı olur. Bunun yanı sıra beslenme ve uyku düzenine sahip olmak da daha sağlıklı bir zihin için önemlidir. Tüm bunların beraberinde alternatif aktivitelerle ilgilenmek ve düşünceyi farklı bir yere yönlendirmek de hastalıktan kurtulmak için yapılabilecekler arasında bulunur. Mutlu Yaşam’ın sağladığı profesyonel destek hizmetinden yararlanarak alanında uzman psikologlardan yardım alabilir, sürecin kısa sürede tamamlanmasını sağlayabilirsiniz.

Maladaptive Daydreaming Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Ciddiyeti yüksek olan durumlarda maladaptive daydreaming tedavisi yapılmazsa çeşitli problemler meydana gelebilir. Bu problemlerin başında kişinin sosyal çevresinden tamamen uzaklaşması ve yalnızlığa mahkum olması gelir. Kişi çevresindeki insanlardan tamamen kopar ve zaman, mekan, ilişki üçgeninin dışında kalır. Bunun yanı sıra kaygı bozukluğu, öz saygı kaybı ve duygusal dalgalanmalar da sıklıkla yaşanabilir. Bu nedenle sürekli hayal kurma hastalığının tedavi edilmesi ve bireyin konu hakkında farkındalığa sahip olması son derece önemlidir.

Önceki yazımıza https://mutluyasam.com.tr/kurtarici-mesih-kompleksi-nedir/ linkinden ulaşabilirsiniz.