Holland Tipoloji Kuramı ve Holland Mesleki Tercih Envanteri

Eski zamanlardan beri süregelen bir sorudur; “Büyüyünce ne olacaksın?”

Çocuklar bu soruya genellikle çok düşünmeden, gerçekleşebilme ihtimalini hesaba katmadan, hayallerini yansıtan cevaplar verirler. Ancak çocuklar büyüdükçe ileride sahip olmak istedikleri mesleği seçerken daha gerçekçi değerlendirmeler yapmaları gerektiğinin farkına varırlar. Bu yazımızda, insanın yaşam yolculuğunda verdiği en önemli kararlardan biri olan meslek seçimine farklı bir gözle bakmanızı sağlayacak bir kuramdan ve meslek seçimi yapacaklara ışık tutan Holland Mesleki Tercih Envanteri’nden bahsedeceğiz. 

Holland Tipoloji Kuramı ve Varsayımları

Amerikan psikolog ve meslek danışmanı John L. Holland’a göre meslek seçimi, kişiliğin iş dünyasındaki dışavurumudur. Holland, meslek seçiminin, bireyin kişiliği ile çevresinin uyumu sonucu gerçekleştiğini ifade etmiş ve temelde altı kişilik tipi ile altı tür mesleki çevre olduğunu savunmuştur. Holland’a göre insanların bu altı kişilik tipinden sahip olduğu kişilik tipine, ilgilerine ve değerlerine uygun mesleklerden birini tercih etmeleri yaşamlarında doyuma ulaşmalarını sağlamalarında önemli rol oynamaktadır. 

Holland, altı kişilik tipini ve insanların oluşturdukları çevreleri; Gerçekçi (Realistik), Araştırmacı, Yaratıcı, Sosyal, Girişimci ve Düzenli olarak gruplandırmıştır. Holland’a göre birbirine benzeyen insanlar, bir çevre oluştururlar ve her bir çevre belli bir kişilik tipinin baskın olduğu ortamlardır. 

Eğer Holland’ın kuramından yola çıkarak insan davranışının, o insanın kişiliği ile içinde bulunduğu çevresel özelliklerin etkileşimine göre belirlendiğini düşünürsek, kişinin kişilik özelliklerini ve çevresindeki dinamikleri anladığımızda, o kişinin nasıl davranacağını, dolayısıyla hangi mesleğe daha uygun olduğunu da tahmin edebiliriz. 

Altı Kişilik Tipi ve Özellikleri

Gerçekçi (Realistik) Tip:

Gerçekçi kişilik tipine sahip kişiler teorikten çok deneyimlemenin, pratiğin ön planda olduğu alanlardan hoşlanan, güçlü ve somut sonuçlara önem veren, maddeci (materyalist), insanlarla iç içe olmayı çok tercih etmeyen kişilerdir. Gerçekçi tiplerin doğal, içten, sabırlı, pratik, uyumlu, iç görüsü yüksek ve başarma güdüsünün fazla olması bilinen belirgin özelliklerdendir. Bu kişiler için mekanik, el becerileri gerektiren, doğada hayvanlarla ve toprakla çalışabilecekleri, fabrikalarda ise makinelerle ve araçlarla çalışabilecekleri, bir şeyleri onarıp, tamir edebilecekleri işlerde çalışmak oldukça keyiflidir. 

Bitki, hayvan, nesne ve makinelerle çalışmaktan hoşlanan gerçekçi tiplerin, otomobil tamirciliği, tesisatçılık, pilotluk, mühendislik, denizcilik, bahçıvanlık, ziraat, hayvancılık, ormancılık, araç teknisyenliği gibi meslek dallarına uygun olduğu düşünülmektedir. 

Araştırıcı (Araştırmacı) Tip:

Araştırıcı kişilik tipine sahip kişiler entelektüel, analitik düşünce yapısına sahip, meraklı, çözümleyici, mantıksal hareket eden, bilimsel yöntemlere önem veren, karmaşık konulara ilgi duyan, sosyal ve liderlik becerileri gelişmemiş, matematik ve fen bilimlerinde yetenekli, bağımsız olma eğilimi gösteren kişilerdir. Araştırıcı tiplerin eleştirel, titiz, çalışkan, tahmin etmekten keyif alan ve popüler olmaktan hoşlanmayan kişiler olduğu bilinmektedir. 

Bu kişilerin, biyolog, genetikçi, matematikçi, kimyager, fizikçi, araştırmacı, astronot, antropolog, akademisyen, bilim insanı gibi mesleklerde başarılı olabileceği düşünülmektedir.

Artistik (Yaratıcı) Tip:

Artistik kişilik tipine sahip kişiler genellikle yaratıcı, ifade etme yeteneği kuvvetli olan, hayalperest, duyarlı, sezgileri güçlü, duygusal, uyumlu olmayan ve etkileyici kişilerdir. Bu kişiler tutkulu, bağımsız, özgür düşünceli, materyalleri dönüştürme, resim yapma, yazma, çizme, enstrüman çalma gibi estetik faaliyetlerden keyif alırlar. 

Artistik kişilerin, ressam, sanatçı, yazar, aktör, tiyatro sanatçısı, dekoratör, kompozitör, müzisyen, moda tasarımcısı, mimar vb. olmaya uygun kişilik yapısına sahip oldukları düşünülmektedir.

Sosyal Tip:

Sosyal tipler için önemli olan diğer kişilerdir. Bu kişiler diğer insanlara yardımcı olmayı, iş birliği içinde çalışmayı, sosyal sorumluluk projelerinde yer almayı severler. Yardımsever, sorumluluk sahibi, empatik, arkadaş canlısı, yapıcı, samimi, sabırlı, nazik ve anlayışlı yapıdaki bu kişiler, maddi kazançtan çok manevi tatmine önem verirler. İnsanlarla etkileşim halinde olmadıkları, tekdüze, masa başı işler bu kişiler için uygun değildir. 

Yardım etme, öğretme, ikna etme, yönlendirme gibi ilgi ve beceri alanları gerektiren; sosyal hizmet uzmanlığı, psikologluk, psikolojik danışmanlık, halkla ilişkiler uzmanlığı, üniversite öğretim üyeliği, öğretmenlik gibi meslekler, sosyal kişilik tipine sahip kişiler için uygun olduğu düşünülen mesleklerdir.

Girişimci Tip:

Girişimci kişilik tipine sahip kişiler hırslı, dışa dönük, enerjik, özgüveni yüksek, atılgan, ikna kabiliyeti yüksek, meraklı, maceracı, iyimser, konuşkan kişilerdir. Bu kişilerin liderlik özellikleri baskındır. Bu kişiler aynı zamanda bulundukları ortamdaki diğer kişileri etkileme ve kişilerarası iletişim kurma becerilerine sahip, bilimsel alanlardan çok ekonomi, politika gibi konulara da ilgi duyabilirler. 

Satış, pazarlama, reklam, temsilcilik, menajerlik, avukatlık, antrenörlük, koçluk, politikacılık vb. meslekler, girişimci kişilik tipine uygun olduğu düşünülen mesleklerdir. 

Geleneksel (Düzenli) Tip:

Dikkatli, titiz, itaatkar, tutarlı, güvenilir, sabırlı, ayrıntıcı, dengeli, özdenetim sahibi ve hayal gücü zayıf olarak tanımlanan geleneksel kişilik tipine sahip kişiler, rutin işlerden hoşlanan, belirsizliğe ve düzensizliğe tahammülü olmayan kişilerdir. Kayıt tutma, hesap yapma, kontrol etme, veri işleme makineleri kullanma gibi sistemli kurallara bağlı aktiviteler bu kişiler için uygundur. 

Masa başı ve sayısal etkinliklerde bulunulan; banka veznedarlığı, muhasebecilik, kütüphanecilik,  finans elemanlığı, sekreterlik gibi mesleklerin geleneksel kişiler için uygun olduğu düşünülmektedir.

Kendimde Hangi Kişilik Tipinin Baskın Olduğunu Nasıl Öğrenebilirim?

Holland Mesleki Tercih Envanteri; kişinin baskın, çekinik ve henüz belirginleşmemiş kişilik tiplerini saptamaya ve böylelikle mesleki eğilimlerini belirleyerek doğru tercihte bulunmasına olanak sağlayan, geçerliği ve güvenirliği yüksek bir envanterdir. 

Holland Mesleki Tercih Envanteri Kimlere ve Nasıl Uygulanır?

Envanter, genellikle öğrencilerin hangi mesleklere yatkın olduğunu, hangi alanlara ilgi duyduğunu ve hangi mesleki yönünün ağır bastığını saptamak amacıyla ortaokul ve lise öğrencilerine uygulanır. 

90 sorudan oluşan envanter, kağıt-kalem kullanarak veya online olarak uygulanabilir. Sorulan sorulara “hoşlanırım”, “fark etmez” ve “hoşlanmam” cevaplarını veren katılımcılar, envantere bireysel veya grup şeklinde katılabilirler. 

Sorulara objektif yanıtlar verildiği varsayılarak soruların hepsi yanıtlandığında, cevaplar sadece uzman tarafından değerlendirilmeye alınabilinir. 

Holland Mesleki Tercih Envanterinin Yorumlanması Nasıl Yapılır?

Katılımcıların kendilerine uygun cevapları vermiş oldukları yanıt cetveli uzman psikologlar veya uzman psikolojik danışmanlar tarafından analiz edilir. Envanter sonuçlarına göre tablo ve grafikler yorumlanarak raporlanır. Raporun, testin uygulandığı kişi tarafından doğru anlaşılması ve envanter sonrası kişinin meslek seçimi yaparken alacağı kararlarla ilgili uygun aksiyonları alabilmesi için geribildirim seanslarının gerçekleştirilmesi çok önemlidir.

Holland Mesleki Tercih Envanteri Geribildirim Seansında Nelerden Bahsedilir?

Uzmanlarımız analiz, değerlendirme ve raporlamayı hassasiyetle yaptıktan sonra danışana ve ailesine geribildirim vermek üzere seans planlarlar. Bu seansın içeriğinde danışanın kendi içinde tutarlı bir profil çizip çizmediği, hangi kişilik tiplerinin baskın, çekinik veya belirginleşmemiş olduğu, hangi meslek alanlarına ilgi ve yeteneklerinin olduğu ile hangi mesleki değerlere sahip olduğu gibi mesleki tercih konusunda önemli rol oynayan objektif bilgilere yer verilir. 

Mutlu Yaşam olarak, danışanının doğru mesleki tercih yapmasına yardımcı olmak için Holland Mesleki Tercih Envanteri sonuçlarını Akademik Benlik Kavramı Ölçeği, Mesleki Olgunluk Ölçeği, Kendini Değerlendirme Envanteri veya Beş Faktör Kişilik Envanteri gibi farklı ölçme ve değerlendirme araçlarından en az birini gerekli gördüğü takdirde danışanına ikinci envanter olarak uygulayarak tüm envanter sonuçlarını beraber değerlendirip bulguları objektif şekilde desteklemek isteyebilir. Böylece uzman mesleki tercih dönemi içerisinde danışanın önemli kararlar almasında rol oynayan bütün bulguların daha da netlik kazanmasını sağlar. 

Sizler de çocuğunuzun onun kendisi adına doğru meslek seçimi yapmasına, kişilik özelliklerini keşfetmesine ve ileride hedeflediği kariyerine yön vermesine yardımcı olmak için bizlerle iletişime geçebilir, meslek seçimi ve kariyer danışmanlığı hizmetimizden yararlanabilirsiniz.

Meslek seçimi yaparken dikkat edilmesi gereken konular ile ilgili bir diğer blog yazımıza aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz. 

https://mutluyasam.com.tr/meslek-secimi-yaparken-nelere-dikkat-edilmeli/

Bu yazımızda Holland Mesleki Tercih Envanteri’nden bahsettik. Önceki yazımızı https://mutluyasam.com.tr/beden-algisi-ve-sosyal-medya/ linkinden okuyabilirsiniz.