Tükenmişlik Sendromu (Burn Out)

Yaşadığımız modern zamanın en yaygın psikolojik rahatsızlıklarından biri olarak görülen tükenmişlik sendromu kişinin çalışma hayatına, aile ve sosyal ilişkileriyle romantik ilişkilerine karşı enerjisinin tükendiğini hissetmesi olarak tanımlanır.

Tükenmişlik sendromu, 1970’li yıllarda psikoterapist Herbert Freudenberger tarafından dile getirilmiş bir psikolojik rahatsızlıktır. Freudenberger bu sendromu iş yükünün fazla olmasına bağlı olarak gelişen kişinin kendisini sürekli yorgun hissetme, günlük iş yaparken zorlanma, sosyal aktiviteler yapmaya isteksizlik duyma ve kas ağrıları yaşama gibi fiziksel şikayetlerle beraber görülen belirtiler üzerinden açıklamıştır.

Burn out, insanların profesyonel hayatlarında veya ev işlerinde saatlerce stresli bir şekilde çalışmak zorunda kalmalarına bağlı olarak insanların kaldırabileceğinden daha fazla yükün kendilerine yüklenmesi sonucunda karşılaşabilecekleri son derece ciddi bir durumdur.

Tükenmişlik sendromu yaşayan kişiler etrafındakilere duygusal anlamda verebilecekleri bir şeyleri kalmamış gibi hissederler. Güne başlayıp yataktan kalkmak bile onlar için yeterince korkunç olabilir. Hayata karşı olumsuz ve karamsar bir tutum sergilerler. Kendilerini sürekli mutsuz ve umutsuz hissederler. Gelecek hakkında da karamsardırlar. Bu yüzden planlarının olumlu sonuç vermeyeceğini düşünerek ileriye yönelik plan yapamazlar.

Tükenmişlik sendromunun çok ilerlediği durumlarda aşırı stres yüzünden belirtiler bireylerde depresyon, diyabet(şeker hastalığı) ve kalp problemleri gibi hastalıklara da zemin hazırlayabilir.

Tükenmişlik Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Tükenmişlik sendromunun psikolojik ve fizyolojik olmak üzere pek çok farklı belirtisi bulunmaktadır.

Bunlar;

• Bireyin kendisini sürekli bitkin hissetme durumu,
• Devamlı olumsuz düşüncelere kapılma hali,
• Umutsuz olma durumu,
• Çökkünlük hissetme,
• Sinirli olma,
• Değersiz hissetme,
• Karamsar olma,
• Duygusal ve bedensel olarak tükenmiş hissetme,
• Unutkanlık,
• Baş, sırt, bacak ve karın gibi vücudun çeşitli bölgelerinde ağrı olması,
• Kabızlık ve ishal
• Aşırı uykusuzluk veya tam tersi aşırı uyuma hali,
• Kalp çarpıntısı,
• Uykuya dalmakta ve uyanmakta zorlanma,
• Sigara ve alkol kullanımını arttırma,
• Düzensiz beslenme,
• Aşırı hareketlilik veya hareket etmede isteksizlik,
• Saldırgan davranışlarda bulunma olarak belirlenmiştir.

Tükenmişlik Sendromu Neden Olur?

Tükenmişlik sendromu daha çok çalışma hayatındaki stresle ilgilidir. Çalışma hayatının getirdiği stres ve rekabet sırasında gösterilen aşırı performans bir süre sonra bireyleri tükenme durumuna getirebilir. Devamlı olarak yüksek strese maruz kalan kişilerin burn out yaşamasından kaçınması neredeyse imkansızdır. Sürekli olarak büyük sorumluluklar gerektiren kritik kararlar almak durumunda olan, iş yerinde zamanla yarışan ve işi yetiştirme konusunda zorlamalara maruz kalan, minik detaylara büyük önem verilmesi gereken işlerde çalışan kişiler tükenmişlik sendromu yaşamaya daha yakın kişilerdir.

Tükenmişlik Sendromunun Neden Olmasında Etkili 3 Temel Faktör

Rol Çatışması Durumu:

Kişi birden fazla sorumluluk aldığında bu sorumlulukları arasında öncelik sıralaması yapamaz ve hepsini aynı düzeyde iyi yapmaya çalışabilir. Bu durumda kişi işin ağırlığı altında yorgun düşer ve bu yorgunluk kişinin enerjisini bitirerek tükenmişlik sendromu yaşamasına neden olur.

Rol Belirsizliği Durumu:

Sosyal ve aile çevresinin kişinin iş hayatında başarılı olarak kendisinden iyi bir kariyer yapmasını beklediğini bilir; ancak model alacağı birini etrafında göremez. Bu yüzdende kişi bunu nasıl başaracağından emin değildir. Bunun sonucunda her işi kendisi yapmaya çalışan kişi hiçbir işi tam olarak yapamadığı için “Yararlı hiçbir şeyi başaramıyorum.” yanılgısına düşer. Çok çalıştığı halde işin altından kalkamayan, hangi işi yapacağını bilemeyen ve bunun sonucunda da çok yorulan bu kişiler rol belirsizliklerinden dolayı tükenmişlik sendromu yaşarlar.

Aşırı Yüklenme Durumu:

Bireyin iş hayatında hiç kimseye hayır diyememesi yüzünden altından kalkamayacağı sorumlulukları alması durumudur. Bu durum sonucunda kişi aldığı ağır yükler altında ezildiğini hisseder ve tükenme noktasına gelebilir.

Tükenmişlik Sendromu Kimlerde Görülür?

Tükenmişlik sendromu, bireyin kişilik yapısından ayrı olarak değerlendirilemediği için bu sendrom görev ve işin yoğun olduğu her kişide görülebilmektedir. Bu nedenle burn out belirtileri gösteren kişiler sadece çalışma hayatında ve iş yerlerinde karşımıza çıkmazlar. Tükenmişlik sendromu aynı zamanda ev hanımlarında da oldukça sık görülmektedir. Ev işi görevleri ile annelik ve eş olmanın getirdiği roller birbirine karıştığında ev hanımları da rol çatışması, rol belirsizliği ve kendine aşırı yüklenme durumlarını yaşayabilmektedirler.

Ev hanımlarının sıklıkla yaşadığı bu karışık durum, özel hayatı ile çalışma hayatını birbirinden ayıramayan başka kişilerde de sık görülür. Tükenmişlik sendromu yaşayan kişilerin sorunlarının en temelinde başkalarının ihtiyaçlarını ve isteklerini mükemmel şekilde karşılamaya çalışırken kendi ihtiyaçlarını ise görmezden gelmeleri durumu yer alır. Kendisine aşırı görev yüklenmesi ve yüksek performans beklentisi nedeniyle görülen burn out yaşayan kişilerin birbirleriyle ortak özellikleri ise şöyledir. Bu kişiler,

• Her zaman onaylanma ihtiyacı duyarlar.
• Öz saygıları düşüktür.
• Öz güvenleri düşüktür.
• Kendilerini feda edercesine çalışırlar.
• Mükemmelliyetçidirler.
• Kendilerinden yüksek beklentileri vardır.
• İşkolik olmaya meyillidirler.
• Görev önceliklerini birbirinden ayırmak için sınır koymayı başaramazlar.
• Hayır demekte zorlanırlar.

Tükenmişlik Sendromu Evreleri Nelerdir?

Tükenmişlik sendromu 4 evreden oluşmaktadır.

Birinci Evre:

Birey üstlendiği işlerin yoğunluğuna rağmen aşırı heyecanlı ve motivedir. İşiyle ilgili sürekli plan yapar ve olağan gücüyle çalışır.

İkinci Evre:

Bireyin çalışma ile ilgili ilk evredeki isteği azalmıştır. İş yerinde karşına çıkan ufak problemler bile onu rahatsız etmeye başlar ve iş yoğunluğundan ötürü tahammülü daha azdır.

Üçüncü Evre:

Çalışma yaşamındaki insanların değişmeyeceğini anlarlar ve bununla başa çıkmak için yeni planlar yapar.

Dördüncü Evre:

Bireyin işine karşı olan sevgisi bitmiştir. Artık işine karşı samimiyet ve bağlılık hissetmeden sadece para kazanmak için orada çalışıyordur. Bu şekildeki çalışma motivasyonu ise bir süre sonra bireyi ilişkilerden uzak kalan, isteksiz ve mutsuz bir kişiye dönüştürür.

Tükenmişlik Sendromunu Diğer Duygu Durum Rahatsızlıklarından Nasıl Ayırt Ederiz?

Tükenmişlik sendromu tanısı depresyon, kaygı bozukluğu ve stres belirtileri gibi duygu durum rahatsızlıklarıyla çok fazla karıştırıldığı için bu ayrımı iyi yapmak adına önce psikolog tarafından kişinin yaşam öyküsünün detaylıca dinlenmesi gerekir. Dinlenen yaşam öyküsünde kişi, tükenmişlik sendromuna dair yakınmalardan söz ediyorsa, bu yakınmaların ne olduğunu daha iyi anlayabilmek için kişiye, tükenmişlik sendromu testi olarak bilinen Maslach tükenmişlik ölçeği (MBI) uygulanabilir. Bireyin tükenmişlik durumunu ve başka insanlara karşı duyarsızlaşma düzeyini ölçen bu testten elde edilen sonuç uzman psikoloğun terapi sürecini yapılandırmasında önemli bilgi sağlar.

Psikolojik Danışmanlık Merkezinden Ne Zaman Yardım Almak Gerekir?

Tükenmişlik sendromu yaşayan kişiler, karamsar ruh halleri yüzünden sorunlarıyla kendi kendine başa çıkmakta zorlanırlar. Bu kişiler sürekli kendilerini yetersiz hissederek günlük rutin işlerini aksatmaya başlarlar ve sosyal hayattan kendilerini soyutlamaya meyillidirler. Ancak bu sürecin içerisinde kendi kendilerine yalnız kalmaları tükenmişlik sendromu belirtilerinin ağır depresyon, travma veya kaygı bozukluğu gibi duygu durum bozukluklarına dönüşmesine zemin hazırlar. Bu nedenle burn out yaşayan kişilerin mutlaka profesyonel bir destek alması gerekir.

Bu kişiler destek almaya karar verdiklerinde özellikle Şema Terapi başta olmak üzere, EMDR ve Bilişsel-Davranışçı Terapi yöntemlerinden de fazlasıyla fayda görürler.

Mutlu Yaşam Psikolojik Danışmanlık Merkezi ailesinde yer alan uzmanlarımız tükenmişlik sendromu yaşayan danışanlarına profesyonel destek vererek onların özgüven, özsaygı, yeterlilik gibi duygularını yükseltmeye yardımcı olurlar. İlerleyen terapi sürecinin sonunda ise psikologlarımız danışanlarının burn out sebebiyle ortaya çıkan stres kökenli tüm fiziksel ve psikolojik sorunlarıyla baş edebilecek yetkinliğe gelmelerini hedeflerler.

Mutlu Yaşam ailesi olarak herkese mutlu ve sağlıklı bir çalışma hayatı dileriz.

Tükenmişlik sendromu hakkında bilgiler verdik. Bir önceki yazımıza https://mutluyasam.com.tr/yaramaz-cocuk-altinda-yatan-duygular/ linkinden ulaşabilirsiniz.