Sosyal Medyada Linç Kültürü (Cancel Culture) Nedir?

İngilizce cancel culture ya da yaygın olarak bilinen adıyla linç kültürü; bir kişinin, topluluğun ya da markanın sosyal medya platformlarında eleştirilerek dışlanması veya boykot edilmesi anlamına gelir. Genellikle bir kişinin söylemleri, eylemleri ya da inançları geniş kitleler tarafından ahlaki açıdan problemli bulunur ve sosyal medya kullanıcıları tarafından hızla yargılanarak “iptal” edilir. Linç kültüründe, kişilerin sosyal hayattan veya sektörden dışlanması hedeflenir. Cancel kültürünün kökeni ise toplumun kabul edilemez bulduğu davranışları cezalandırma amacı güden toplumsal normlardan beslenir. Dolayısıyla internetin yaygınlaşmasıyla daha da görünür hale gelmiştir.

Cancel Kültür Ne Anlama Gelmektedir?

Toplumsal medya ve dijital platformlarda son yıllarda ortaya çıkan cancel kültürü, bir kişinin ya da kurumun davranışları, sözleri veya geçmişteki eylemleri nedeniyle topluca dışlanması ve boykot edilmesi anlamına gelir. Bu kültür, bireylerin sosyal normlara uymayan ya da topluluk tarafından kabul görmeyen davranışlarına hızlı bir tepki olarak ortaya çıkmaktadır. Böylece kişinin itibarını zedelemeyi amaçlar. Çoğunlukla sosyal medya üzerinden organize edilen bu dışlama hareketi, özellikle kamuya mal olmuş kişileri hedef alarak geniş kitleler tarafından destek bulmaktadır.

Linç kültürünün tarihsel kökeninde, toplumsal adalet arayışları ve hesap verilebilirlik isteği önemli bir rol oynamaktadır. Ancak bu kültür sıklıkla eleştirilmektedir çünkü insanların hatalarını düzeltme fırsatı verilmeden, bir anda kariyerlerinin ve itibarlarının yok edilmesine neden olabilmektedir. Söz konusu durum, ifade özgürlüğü ve sosyal medya aracılığıyla adalet arayışı arasında önemli bir denge tartışmasını da beraberinde getirmiştir.

Cancel kültürü, bir bireyin, grubun veya markanın, sosyal medya kullanıcıları tarafından ahlaki bir yanlışı düzeltme aracı olarak kolektif şekilde hedef alınarak itibarsızlaştırılmasıdır. Bir kişi geçmişteki bir davranışı veya söylediği bir şey nedeniyle suçlu bulunabilir. Bunun sonucunda bireyler, çevrimiçi platformlarda geniş çapta eleştiri, boykot kültürü veya itibarsızlaştırma kampanyasıyla karşılaşabilir. Bahse konu kavram, özünde sosyal medya üzerindeki toplulukların bireylere veya markalara karşı ahlaki duruş sergilemesiyle ilgilidir.

Sosyal Medyada Linç Kültürü Nasıl Ortaya Çıkıyor?

Sosyal medyanın etkili ve hızlı bir şekilde fikirlerin yayıldığı bir platform haline gelmesiyle birlikte Türkiye’de linç kültürü gelişmiştir. Bir olay ya da kişiyle ilgili içerik viral olduğunda, kitleler toplu bir tepki verir ve bu tepkiler hızla büyüyerek kişiyi dijital linçin hedefi haline getirir. İlgili durum birkaç ana faktörün etkisiyle ortaya çıkar:

1. Hızlı Yargılama: Sosyal medya kullanıcıları olaylar hakkında derinlemesine düşünmeden hızlıca yargıya varma eğilimindedir. Bir tweet ya da kısa bir video, kişiyi veya durumu eleştirmek için yeterli kanıt olarak görülebilir.
2. Kitle Psikolojisi: Sosyal medya platformları, kitlelerin ortak bir tepki geliştirmesini kolaylaştırır. Bir kişi hakkında olumsuz bir yorum hızla yayılabilir ve binlerce insan bu görüşü onaylayarak linç kampanyasına katılabilir.
3. Anonimlik: İnternet üzerindeki anonimlik, insanların daha sert ve agresif eleştiriler yapmalarını kolaylaştırır. Kendilerini görünmez hisseden kullanıcılar, daha az empati kurarak acımasızca saldırabilirler.
4. Adalet Arayışı: Birçok insan, sosyal medya aracılığıyla adalet sağlanacağını düşünür ve birinin hatalı olduğunu düşündükleri bir davranışı cezalandırmak için topluca hareket ederler.

Sosyal Medyada Linç Kültürünün Sebepleri

Anonimlik, hızlı bilgi akışı ve sınırsız erişim, bireylerin empati kurmadan sert ve yargılayıcı tepkiler vermesine zemin hazırlamaktadır. Bu durum, toplumsal baskının sanal bir yansıması olarak karşımıza çıkarken, kişilerin sorumluluk bilincinden uzak bir şekilde kitlelerin etkisine kapılarak hareket etmesine yol açmaktadır. Linç kültürünün arkasındaki sebepler oldukça çeşitlidir. İşte bu sebeplerin başlıcaları:

• Ahlaki Üstünlük: İnsanlar, başkalarının yanlışlarını göstererek kendilerini ahlaki açıdan üstün hissetmek isteyebilir.
• Toplumsal Baskı: Bireylerin sosyal medyada grup normlarına uyması için baskı oluşturabilir. İnsanlar, çoğunluğun sesine aykırı düşmemek adına linç hareketine katılabilir.
• Adalet Arayışı: Sosyal medya, adaleti hızlıca sağlama aracı olarak görülür. Geleneksel adalet sistemlerinin yetersiz kaldığı durumlarda, insanlar dijital platformlarda toplu tepkilerle bir tür “anlık adalet” sağlamaya çalışırlar.
• Duygusal Tepkiler: Bazı olaylar, kitleler üzerinde duygusal bir etki yaratır. İnsanlar, gördükleri veya duydukları olaylara karşı öfke, üzüntü gibi yoğun duygular hissedebilir ve bu duygularla birlikte linç kültürü devreye girebilir.
• Sosyal Onay İhtiyacı: Kullanıcılar, sosyal medya platformlarında beğeniler ve yorumlarla onaylanmayı ister. Bir linç kampanyasına katılmak, bu tür bir onay almanın hızlı yollarından biri olabilir.

Linç Kültürünün Birey Üzerindeki Etkileri

Hedef alınan kişiler üzerinde linç kültürü, bu konuda yazılan makalelere göre ciddi psikolojik ve sosyal sonuçlar doğurabilir. Bu durum, bireyin sosyal ilişkilerini zayıflatabilir ve kendine olan güvenini sarsabilir. Öteki konumuna getirilen kişiler, izolasyon hissi yaşayarak toplumdan uzaklaşma eğiliminde olabilirler. İşte bu kültürün bireyler üzerindeki olumsuz etkilerinden bazıları:

1. Sosyal Kaygı Bozukluğu (Sosyal Fobi): Dijital platformlarda sürekli eleştiriye maruz kalmak, bireylerde sosyal fobi gelişmesine neden olabilir. Kişiler, toplum içinde konuşmaktan ya da paylaşım yapmaktan kaçınabilir.
2. Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB): Sosyal medya lincine uğrayan kişiler, bu deneyim sonrasında travma belirtileri gösterebilir. Sürekli tehdit ve hakaretlere maruz kalmak, ruhsal olarak yıkıcı olabilir.
3. Depresyon ve Anksiyete Bozuklukları: Hedef olmak, bireylerde depresyon ve anksiyete gibi ruh sağlığı sorunlarını tetikleyebilir. Kişi, sürekli yargılandığını hissettiğinde içe kapanma ve izolasyon eğilimi gösterebilir.
4. Düşük Özsaygı (Low Self-Esteem): Sosyal medya üzerinde yoğun eleştiriye maruz kalmak, kişinin özgüvenini zedeler. Kendilerini sürekli olarak yetersiz ya da değersiz hissetmeye başlayabilirler.
5. İnternet Bağımlılığı ve Zarar Görme Korkusu: Kişi, söz konusu duruma karşı savunma mekanizması olarak sosyal medyada daha fazla vakit geçirebilir. Bu süreç internet bağımlılığına yol açabilir. Aynı zamanda tekrar zarar görme korkusu, dijital dünyada var olma motivasyonlarını baltalayabilir.

Sosyal Medyada Linç Kültürüne Karşı Nasıl Bir Duruş Sergilenmeli?

Sosyal medya kullanıcıları, linç kültürüne karşı bilinçli bir duruş sergileyebilir. Bu konuda yapılabilecekler ise aşağıda belirtilmiştir:

1. Empati Kurmak: Linçlenen birine empatiyle yaklaşmak, saldırgan bir tutum yerine anlayışla yaklaşmanın önemini vurgular. İnsanların hatalar yapabileceği gerçeğini unutmamak gerekir.
2. Hızlı Yargılamaktan Kaçınmak: Sosyal medyada bir olay hakkında tam bilgiye sahip olmadan yargıya varmak yerine, olayları objektif bir şekilde değerlendirmek gerekir.
3. Dijital Etiğe Uygun Davranmak: Kişilerin özel yaşamlarına saygı göstermek, hakaret ve tehdit gibi şiddet içeren ifadelerden kaçınmak dijital etik açısından önemlidir.
4. Topluluk Desteklerinden Yararlanmak: Linçlenen bireylerin yalnız olmadıklarını bilmeleri önemlidir. Psikolojik destek ve sosyal medya dışında sosyal çevrelerinden yardım alabilirler.

Sosyal medyayı olumlu ve yapıcı bir şekilde kullanarak hem kendi ruhsal sağlığınızı hem de başkalarının iyiliğini destekleyebilirsiniz. Bu süreçte, şiddet ve linç kültüründen uzaklaşmak için Mutlu Yaşam’ın alanında uzman profesyonel ekibinden destek alabilirsiniz.

Önceki yazımıza https://mutluyasam.com.tr/savant-sendromu-nedir-belirtileri-nelerdir/ linkinden ulaşabilirsiniz.