Mobbing Nedir? İş Yerinde Psikolojik Şiddet Nasıl Olur?

Siz de iş hayatının içerisinde hem fiziksel hem de zihinsel olarak baskı altına alındığınızı hissediyor musunuz?

Bu baskı sürecinin uzun süre devam etmesi durumunda bunun bir mobbing olabileceğini düşünmeniz gerekir. Bu yüzden bu yazımızda size mobbing nedir ve iş yerindeki psikolojik tacizden bahsederek kendinizi mobbingten nasıl korumanız gerektiği hakkında da bilgiler vermek istiyoruz.

Mobbing Nedir?

Yabancı kelime olarak dilimize yerleşen mobbing, Türkçe anlamıyla psikolojik taciz demektir. Bir davranışın ya da bir tutumun mobbing nediri karşılayabilmesi  için davranışın iş yerinde çalışana karşı tutarlı psikolojik şiddet, baskı, zorbalık, taciz, kuşatma ve rahatsızlık hissettirmesi gerekir. Mobbing çalışanlar arasında yaş, cinsiyet, ırk ayrımı yapılmaksızın kişiyi iş yaşamının dışında tutmak için yapılan kasıtlı bir eylemdir.

Mobbing kavramı ilk olarak 1984 yılında Dr. Heinz Leymann tarafından “İş Hayatında Güvenlik ve Sağlık” konulu raporda ortaya atılmış ve böylece bilimsellik kazanmıştır. Mobbing yapan kişiler, iş yerindeki statülerini sistematik olarak kötüye kullanarak baskı, taciz, aşağılama, tehdit vb. davranışlarla diğer çalışanlara karşı duygusal saldırıda bulunurlar.

Mobbing yapmak kanunen de suç sayıldığından dolayı tüm çalışanların bu konuda bilgilenmeleri için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın “İş yerinde Psikolojik Taciz Bilgilendirme Rehberi”nde de mobbing ve  “İş yerinde Psikolojik Taciz” kavramlarına değinilir.

Mobbinge Maruz Kaldığımızı Nasıl Anlarız?

Çok eski zamanlardan bugüne çalışma hayatında hep var olan mobbing çok sayıda çalışanın ruh sağlığına zarar veren bir durum olduğu için son yıllarda hem psikolojik hem de hukuksal boyutu ile yakından takip edilen bir konu haline gelmiştir.

Mobbing (iş yerinde psikolojik taciz), bazen çalışana söylenen kaba ve kırıcı sözcüklerle, bazen çalışana yapılan hakaretlerle bazen de çalışanın kaldırabileceğinden fazla düzeydeki aşırı iş yüklemesi gibi davranışlar üzerinden ortaya çıkar. Tüm bu olumsuz davranışların altında bazen çalışanların prim, maaş, statü ve başarı kazanımına yönelik performans kaygıları ile rekabet, hırs, kıskançlık gibi duygular yer alır. Bunun dışında işverenin çalışanına tazminat ödememek için çalışanını işten çıkmaya zorlaması amacı yer almaktadır. Bu duruma sürekli maruz kalmak ise çalışanın hem psikolojik hem de fiziksel açıdan yıpranmasına neden olur.

Mobbing Yapılmaya Açık Hedef Olan Kişiler Kimlerdir?

Çalışanlar arasında ya da işveren ve çalışan arasında görülen davranış biçimleriyle ilgili yapılan incelemelere göre mobbingin genellikle iş yerindeki en yaratıcı, en yetenekli, en donanımlı kişiye uygulandığı görülür. Bunun nedeni ise iş yerinde başarısıyla sivrilen donanımlı çalışanların diğer kişilerin kendi pozisyonları için tehdit oluşturduklarını düşünmelerinden kaynaklıdır. Bu olumsuz düşüncelerin etkisi altında olan çalışanlar, yetenekli ve donanımlı çalışana karşı düşmanca tavır alma hali içerisinde olurlar.

Bununla beraber denetim otoriteleri de en çok mobbinge maruz kalan kişiler olarak bilinir. Bu kişilere karşı mobbing içeren davranışlar, astların birbirleriyle iş birliği yaparak denetleyicilerini zayıflatma politikası uygulamaları sonucunda ortaya çıkar.

İş Yerinde Karşılaşılan Her Olumsuzluğa Mobbing Denir Mi?

İş yerlerinde gerçekleşen her olumsuz davranış mobbing nedir için cevap değildir. İş yerinde karşılaşılan davranışın mobbing sayılabilmesi için o olumsuz davranışın süreklilik göstermesi gerekir.  Örneğin; iş yerinde çalışanlar arasında ortaya çıkan bir gerginlik sonucu birinin birine hakaret niteliğindeki davranışları tek seferlik ise bu davranış mobbing sayılmaz.

Başka bir örnek üzerinden açıklayacak olursak, şirketin iş yatırımları ile kar-zarar ilişkisinin görüşüleceği önemli bir toplantı gününün stresli geçen bir zamanında, işverenlerin o günkü stres ile çalışanlarına karşı daha gergin davranmaları yine mobbing sayılan davranışların içine girmez. Çünkü bu durum işverenler tarafından çalışanlara kasti yapılan olumsuz bir davranış değildir. Böyle bir durum o günkü stresin geçici olarak çalışanlara yansıması olarak açıklanır. Bu nedenle bir davranışın mobbing nediri karşılayabilmesi için o olumsuz davranışın çalışana karşı düzenli ve kasıtlı yapılması gerekmektedir. Bu durumda çalışan kişinin performansını düşürmek için moralini bozmak, yaptığı işi küçümsemek gibi davranışların ortaya çıkması gerekir.

Mobbing Yapıldığını Gösteren Davranışsal Belirtileri Nelerdir?

• İş yerinde hep aynı çalışanlar arasında çıkan tartışmalar, normal zamandan daha fazla olmaya başlar.
• Mobbing yapılan kişi, kendisinin de öğrenmesi gereken işlerle ilgili önemli gelişmelerin ve haberlerin dışında bırakılır.
• Mobbing yapılan kişiler, diğer çalışma arkadaşlarının sıcak sohbetine katılmak istediklerinde kendileri sohbetin içine alınmaz ve diğerleri tarafından hemen konu değiştirilir.
• Hep aynı çalışanın ya da çalışanların arkasından sistematik şekilde olumsuz dedikodular yapılır.
• Mobbing yapılan kişi diğer çalışanlar tarafından sürekli eleştirilir veya küçümsenir.
• Mobbing yapılan kişiye görev tanımında olmayan işler yaptırılarak işten bıktırılmaya çalışılır.
• Mobbing yapılan kişi, kendisinden daha alt düzeydeki kişilerden düşük ücret alır.
• Mobbing yapılan kişiye diğerleri tarafından sanki o iş ortamında yokmuş gibi davranılır.
• Mobbing yapılan kişi, çalıştığı yerdeki özel günlere ve davetlere çağrılmaz.
• Mobbing yapılan çalışanın dış görünüşü veya giyim tarzıyla dalga geçilerek diğerleri tarafından küçük düşürülmeye çalışılır.

Çalışanın Mobbinge Maruz Kaldığını Gösteren Fiziksel ve Psikolojik Belirtiler Nelerdir?

İş yerinde mobbinge maruz kalan kişilerde sıklıkla yoğun stres, aşırı kaygı, özgüven kaybı, depresif belirtiler ile içedönük ve mutsuz duygu durum halleri görülmektedir. Bu olumsuz duygular bedene bazı fiziksel yakınmalar olarak da yansıyabilir. Mobbinge maruz kalan kişilerde en çok görülen fiziksel yakınmalar şunlardır:

• Stresten kaynaklı mide asidinin artması sonucu midede yanma hissi, hazım zorluğu gibi mide rahatsızlıkları,
• Kaygı düzeyindeki aşırı artıştan dolayı panik atak geçirme hali,
• Panik atak belirtilerine bağlı olarak titreme, terleme, bacaklarda halsizlik, nefes alamıyor gibi hissetme veya kalp krizi geçireceği korkusu,
• Kişinin fiziksel olarak vücudunu çok sıkmasından kaynaklı şiddetli boyun, omuz, eklem ve çene ağrıları,
• Stresin egzama, kaşıntı, deride pullanma, kızarma, saç dökülmesi gibi deri hastalıklarını tetiklemesi,
• Stresi baskılamak amaçlı aşırı yeme isteğine bağlı kilo alma ya da iştah kapanmasına bağlı hızlı kilo kaybıdır.

Çeşitlerine Göre Mobbing Nedir?

Mobbing türleri 3 kategoriye ayrılmaktadır.

Yatay Mobbing Nedir?

İş yerinde aynı statüdeki çalışanların birbirlerine karşı rekabet, performans kaygısı, kıskançlık gibi duyguların etkisiyle yaptıkları olumsuz davranışlar bu kategoriye girmektedir.

Dikey Mobbing Nedir?

İş yerinde çalışan astın kendi konumunun üstü olan birisinden gördüğü mobbing türüdür. Yapılan çalışmalar iş yerlerinde en çok dikey mobbingin yapıldığını göstermektedir.

Dolaylı Mobbig Nedir?

Alt konumda çalışan birinin üst konumda çalışan başka birine amirine veya işverenine yapmış olduğu mobbing türüdür. Bu tür mobbing davranışlar, çalışan kişilerin üstlerinin veya yöneticilerinin verdikleri görevlere uymama, işi veren üstünü ya da yöneticisini kıdemli başka bir yöneticiye şikayet etmesi ve kötülemesi olarak da görülebilir. Ancak bu davranış iş yerlerinde çok sık rastlanan bir mobbing türü değildir.

İş Yerlerinde Yaşanan Mobbing Nedir İçin Örnekler

• Kişinin yaşam kalitesi ve mesleki durumuna saldırı: Bu tür mobbing davranışlar, çalışanı kendi statüsünün altındaki işleri yapmaya zorlamayı içerir. Bu çalışanın işveren tarafından kendisine ait özel bir görev tanımı yoktur. Çalışana karşı yapılan her olumsuz davranış çalışana karşı aşağılayıcı bir tutum içerir.
• İletişim kurulmasını engellemek: Çalışanlar üstleri, astları veya aynı statüdeki çalışma arkadaşları tarafından yaptıkları işlerle ilgili sürekli eleştirildiklerinde mobbinge maruz kaldıkları söylenebilir. Mobbinge maruz kalan bu kişilerin kendilerini açıklamalarına izin verilmez, sözleri yarıda kesilir ve diğer çalışanlarla sıcak ilişkiler geliştirmeleri istenmez. Sürekli kendilerine iş yüklenerek çalışma arkadaşlarıyla vakit geçirmeleri engellenir.
• İtibara saldırı: Bu tür mobbinge maruz kalan çalışanların sürekli arkalarından dedikoduları yapılır ve kendileri hakkında asılsız söylentiler çıkar. Böylece çalışanın itibarına zarar vererek özgüvenini kırmaya yönelik psikolojik bir saldırı yapılır.
• Sosyal ilişkilere saldırı: İşveren tarafından diğerlerinden izole bir çalışma ortamı sunularak, diğer çalışanların mobbing yapılan kişiyle iletişim kurması yasaklanır. Çalışanın sosyal ilişkilerine yönelik bir saldırı olan bu tür mobbinge maruz kalan kişiye iş yerinde orada yokmuş gibi davranılır.

Mobbing’e Uğrayan Birey Ne Zaman Psikolojik Yardım Almalıdır?

Günlük yaşamlarının çok büyük bir zamanını iş yerinde geçiren çalışanlar mobbinge maruz kaldıklarında iş dışındaki günlük hayatlarına da devam etmekte zorlanırlar. İş yerinde maruz kaldıkları olumsuz davranışlar bu kişilerin aile ilişkileriyle sosyal yaşamlarına da zarar verebilir. Bir süre sonra kişide içe kapanma, ağlama krizleri, iletişim kurmaktan kaçınma, depresyon, panik atak belirtileri, stresin tetiklediği fiziksel rahatsızlıklar, uyku ve yeme bozuklukları ortaya çıkabilir.

Tüm bu mobbing içeren davranışlar bireyin benlik saygısı değerini düşürerek psikolojik açıdan bunalıma sürükleyebilir. Bu durum çok ciddi sonuçlar doğurabileceği için mobbinge maruz kaldığını düşünen her bireyin mutlaka bu süreçten geçerken psikolojik destek alması çok önemlidir.

Mobbinge maruz kalmış kişiler için iş yerlerinde kendilerine yapılan olumsuz davranışlar bazen de kendileri için travmatik yaşam olaylarına dönüşerek, kişinin travma sonrası stres bozukluğu belirtileri yaşamasına da neden olabilir. Bu durumda kişinin yaşadığı mobbing içeren davranışların sıklığı, şiddeti ve süresine bağlı olarak uzman psikolog tarafından belirlenen terapi yöntemleri değişkenlik gösterir. Mobbinge maruz kalan bireylerle en çok EMDR, Bilişsel-Davranışçı Terapi, Şema Terapi, Kısa Süreli Çözüm Odaklı Terapi yöntemleri çalışılmaktadır.

Mutlu Yaşam Psikolojik Danışmanlık Merkezi ailesinde yer alan tüm uzmanlarımız mobbinge maruz kalan danışanlarına profesyonel destek vererek öncelikle onların özgüven, özsaygı, öz değer ve öz şefkat değerlerini yükseltmelerinde yardımcı olurlar. İlerleyen terapi sürecinin sonunda ise psikologlarımız danışanlarının mobbing yüzünden ortaya çıkan stres kökenli tüm fiziksel ve psikolojik yakınmalarıyla baş edebilecek yetkinliğe gelmelerini hedeflerler.

Mutlu Yaşam ailesi olarak herkese mutlu ve sağlıklı bir çalışma hayatı dileriz.

Bu mobbing nedir? İş yerinde psikolojik şiddet nasıl olur hakkında bilgiler verdik. Bir önceki yazımıza https://mutluyasam.com.tr/bebeklerde-ve-cocuklarda-uyku-egitimi/ linkinden ulaşabilirsiniz.