Kleptomani Nedir? Nasıl Başa Çıkılır?

Dürtü kontrol bozukluğu kategorisine giren kleptomani, çalma hastalığı olarak da bilinen psikolojik bir rahatsızlıktır. Hem bu rahatsızlığı yaşayan kişi hem de yakın çevresi için ciddi sonuçlar meydana getiren rahatsızlıkla, ilaç tedavileri ve psikoterapi ile başa çıkılır. Psikolojik rahatsızlık yaşayan kişilerin zaman içerisinde günlük hayatında aksaklıklar oluşabilir, sosyal ilişkileri bozulabilir, sorumluluklarını yerine getirmekte güçlük çekebilir. Psikolojik destek almak, yaşanan sürecin anlaşılmasına ve daha iyi yönetilmesine yardımcı olur. Online psikolog desteği alarak çalma hastalığının getirdiği dürtülerle başa çıkmayı öğrenebilir, yaşam kalitenizi artırabilirsiniz.

Kleptomani Ne Demek?

Kelime köken olarak Yunancada hırsız manasına gelen ‘Kleptes’ kökünden gelir. Gerçekten ihtiyaç duyulmayan şeyleri çalma dürtüsü olarak ifade edilebilen kleptomani kelimesi Türkçeye ‘Çalma Deliliği’ ya da ‘Çalma Hastalığı’ olarak çevrilebilir. Nadir gözlenen psikolojik rahatsızlıklardan olan çalma hastalığı, çoğunlukla hasta yakınları tarafından gizli tutulur. Genellikle yasal bir süreç yaşanana kadar saklanan bu rahatsızlık 1800’lü yıllardan beri yaşanan durumlardandır.

Çalma hastalığı, bireyin gerçekten gerek duymadığı, çoğunlukla pahası az olan eşyaları çalma dürtüsü geliştirmesi ve bu dürtülere direnemeyerek davranışı tekrarlaması olarak tanımlanabilir. Bu hastalığa sahip kişilerin çoğu psikiyatrik destek almaktan korkar. Utanç duydukları için gizlilik içinde yaşamayı tercih eder. Çalma hastalığının kesin bir tedavisi bulunmasa da kişinin içinde tetiklenen dürtüler psikoterapi ve ilaç tedavisi ile kontrol altına alınabilir. Araştırmalar, hırsızların %10’unun kleptoman kişiler olduklarını ortaya koyar. Bu sayı bütün topluma oranlandığında yaklaşık olarak %0.6’ya denk gelir.

Çalma Hastalığı Nedir?

Hırsızlık, haksız kişisel kazanç elde etmek için yapılan illegal bir eylemdir. Hırsızların aksine, çalma rahatsızlığına sahip olan kişiler, kişisel kazanç elde etmek için çalmazlar. Çalma rahatsızlığına sahip olan kişilerin dikkat çekmek, cesaretini denemek, intikam almak, isyankâr olmak gibi istekleri yoktur. İçlerinden gelen çalma dürtüsü o denli yoğundur ki bu duruma engel olmayı başaramazlar. Çalma atakları çoğunlukla kendiliğinden gerçekleşir ve plansızdır.

Çalma hastalığına sahip kişiler başkalarından yardım almazlar. Çoğunlukla süpermarket, mağaza gibi halka açık alanlarda hırsızlık yaparlar. Bazı kleptomanlar sosyal çevrelerinde bulundukları ortamlardan ya da davet, parti gibi çeşitli etkinliklerden eşya çalabilirler. Bu durum sosyal çevrelerince fark edildiğinde dışlanma ihtimalleri çok yüksektir. Özellikle ergenlik sürecinde etiketleme ve yargılama çok yaygındır. Kişinin içine kapanmasını önlemek, sosyal ilişkilerini koruyabilmek ve dürtüleriyle yaşamayı öğrenmesi için psikolojik destek alması gerekebilir.

Kleptomani Neden Olur?

Çalma hastalığına sebep olan nedenler kesin olarak bilinmese de birkaç teori bu rahatsızlığın kökeninin beyindeki nörotransmitter maddelerindeki değişikliklerden meydana geldiğini ileri sürer. Nörotransmitter, beyindeki sinir hücreleri arasındaki iletişimi sağlayan maddelerdir. Çalma hastalığına neden olduğu düşünülen birkaç farklı durum da bulunur.

Serotaninle alakalı sorunlar: Kişinin ruh halini ve duygularını düzenlemeye yardımcı olan serotonin beyinde bulunan nörotransmitterlerden biridir. Dürtü bozukluğu eğilimi olan bireylerde serotonin düzeyinin düşük olduğu gözlemlenir.

Bağımlılıkla alakalı sorunlar: Çalmak eylemi kişinin dopamin salınımına sebep olabilir. Dopamin ödüllendirilme ve tatmin gibi duygulara sebep olur ve pek çok kişi bu yüksek hissi tekrar yaşamak istediği için çalmaya devam eder.

Beynin opioid sisteminden kaynaklanan bozukluklar: Opioid sistem, beynin dürtülerinin düzenlendiği yerdir. Bu sistemde meydana gelen bir dengesizlik dürtülere karşı koymayı zorlaştırabilir.

Dürtüleri fark etmek, kontrol altına almanın ilk adımıdır. Dürtülerinizi fark etmek, onların hangi kaynaklardan meydana geldiğini anlamak ve kontrol etmek için psikolojik destek alabilirsiniz. Kişi psikolojisini yönetemediğinde ya da eylemlerini kontrol edemediğinde kendini kötü hissedebilir. Online psikolog desteği sayesinde kendinizi rahat hissettiğiniz mekanda terapi alabilirsiniz.

Kleptomani Kimlerde Görülür?

Çalma hastalığı çoğunlukla gençlik ya da genç erişkinlik döneminde başlayan bir rahatsızlıktır. Nadiren de olsa yetişkinlikte ve daha sonraki dönemde de başlayabilir. Bu rahatsızlığın teşhisi konulan kişilerin yaklaşık olarak üçte ikisini kadınlar oluşturur. Kleptomani genellikle iki temel riskli ortamdan meydana gelir. Bunlardan ilki aile öyküsüdür.

Ebeveyn, kardeş gibi birinci dereceden yakın birinde çalma hastalığı ya da obsesif kompulsif bozukluk bulunan, alkol veya madde kullanım bağımlılığı olan kişilerin bu rahatsızlığı yaşama riski diğer insanlara oranla daha fazladır. Bir diğer risk ortamı ise kişinin halihazırda bir psikolojik rahatsızlığa sahip olmasıdır. Çalma rahatsızlığı bulunan kişilerin genellikle anksiyete bozukluğu, duygu durum bozukluğu, yeme bozukluğu, kişilik bozukluğu ya da madde kullanım bozukluğu gibi bir başka bozukluğa sahip olduğu saptanmıştır.

Kleptomani Belirtileri Nelerdir?

• Kişinin gereksinim duymadığı maddeleri çalma konusunda yoğun dürtüler duyması ve bu dürtüleri kontrol edememesi,
• Çalma dürtüsü oluştuğunda gerginlik, uyarılma hissi ve endişe yaşama,
• Çalarken keyif alma, rahatlık hissetme ya da tatmin olma,
• Çaldıktan sonra suçluluk duyma, pişmanlık hissetme, kendine karşı olumsuz duygular besleme, utanma ve tutuklanma korkusu duyma,
• Tüm bu sürecin ardından dürtülerin geri dönmesi ve döngünün yeniden yaşanması çalma rahatsızlığının belirtilerindendir.

Kleptomani Hastaları Nasıl Davranır?

Kleptomani hastası için çoğu zaman çalınan eşyanın değeri yoktur. Pek çok örnekte kişi çaldığı eşyayı satın alabilme gücüne sahiptir. Kişi çaldığı eşyaları saklar. Çoğu zaman çalınan eşyaların kullanılmaz. Bazı kleptomanlar, çaldığı eşyaları aile üyelerine ve arkadaşlarına armağan ederken bazıları ise bu eşyaları bağışlar. Bazı kleptomanlar çaldıkları eşyayı gizlice çaldıkları yere geri bırakırlar.

Çalmaya karşı duyulan dürtü zaman zaman gelip gider ya da zamanla farklı yoğunluklarda hissedilebilir. Kendinizde ya da yakın çevrenizde kleptomani belirtileri gözlemliyorsanız psikolojik yardım alabilirsiniz. Çalma hastalığı yaşayan pek çok kişi tutuklanma korkusu ile yardım almaktan çekinir. Fakat alanında uzman psikologlar hasta gizliliği ilkesine bağlı kalarak hareket eder ve önceliği yaşadığınız problemi çözmeye verir.

Kleptomani Hastalığının Teşhisi Nasıl Konur?

Kişi olası çalma hastalığı belirtileri için tedavi görmeye karar verdiğinde fiziksel ve psikolojik olarak bir değerlendirilmeye tabi tutulur. Fiziksel değerlendirmede semptomları tetikleyen bir tıbbi neden olup olmadığına bakılır. Çalma hastalığı kişideki belirtilere bakılarak teşhis edilir. Hastalığın psikolojik teşhisi Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanmış olan Ruhsal Bozuklukların Teşhis ve İstatistiği El Kitabı’ndaki (DSM- 5) kıstaslar kullanılarak konur. Buna ek olarak dürtü bozukluğu teşhisini kesin olarak belirleyebilmek için aşağıdaki yöntemlere de başvurulabilir:

• Dürtüler hakkında sorular sormak,
• Dürtülerin kişideki his karşılıkları ile ilgili sorular sorumak,
• Çalma hastalığı dürtülerini tetikleyip tetiklemediğini incelemek için belirli durumları gözden geçirmek,
• Kişiye psikolojik anketler uygulamak,
• Kişiye öz değerlendirme formları doldurtmak.

Teşhis konulduktan sonra kişiye has bir tedavi yolu izlenmelidir. Çalma hastalığı kendiliğinden geçmez ve kişinin destek almaktan kaçması yaşanan süreci daha yorucu bir hale getirebilir. Çalma hastalığı tedavi edilmediği takdirde özel ilişkiler zedelenebilir, sosyal yaşantı sekteye uğrayabilir, profesyonel hayatta ciddi problemler ortaya çıkabilir. Kişi duygusal, sosyal, finansal ve yasal anlamda sorun yaşayabilir.

Utanç ve korku duyma tedavi almayı güçleştirse de bu süreçte yardım talep etmek oldukça gereklidir. Tedavi süreciyle birlikte kişinin dürtülerinde azalma meydana gelir. Böylece, kişi sürecini yönetmeyi öğrenir ve sosyal yaşantıya sorunsuz devam edebilir.

Önceki yazımıza https://mutluyasam.com.tr/simetri-hastaligi-simetri-takintisi/ linkinden ulaşabilirsiniz.