Aile Baskısının Çocuk Psikolojisi Üzerindeki Etkisi

Çocuk, hayata karşı genel tavrını oluşturmayı ve davranış seçimlerini yapmayı aile içerisinde öğrenir. Örnek aldığı kişinin gösterdiği tutumlar üzerinden çocuğun da davranışları şekillenir. Anne babanın çocuğa karşı açık yürekli, şeffaf, anlayışlı ve sabırlı olması, çocuğun büyüme ve gelişim süreci için gereklidir.

Bazı anne babalar, çocuklarıyla iletişime geçerken ve onlara olan sevgilerini gösterirken aşırı korumacı ve fazla kuralcı bir tavır sergileyebilirler. Çocuğun ihtiyaç ve isteklerinin göz ardı edildiği, lazım olanın değil de doğru olanın yapıldığı sistem “aile baskısı” olarak tanımlanabilir.

Çocuğun içine kapanması, sağlıklı sosyal ilişkiler kuramaması, sık ve şiddetli öfkelenmesi aile baskısının zararlarından bazılarıdır. Anne, baba ve çocuk arasında böyle bir iletişimsizlik ortaya çıktığında her iki tarafın da süreci sağlıklı bir şekilde sürdürmesi için psikoloğa başvurulması gerekir. Çocuklar böyle zamanlarda uzlaşma isteğinden uzak kalabilir.

Güvenli alanlarını terk etmek ve mekân değişimi yapmak onlara kendini güvensiz hissettirebilir. Evinizin konforunda terapiye başlayabileceğiniz online çocuk psikoloğu ile çocuğunuzu ürkütmeden terapi sürecini başlatabilirsiniz.

Aile Baskısı Neden Oluşur?

Aile baskısı sadece iletişim ve sevgi problemi yaşayan ailelerde görülmez. Anne, baba ve çocuk arasında yoğun bir sevgi bağı olsa dahi ebeveynin çocuğun üstünde fazlaca baskı kurduğu, katı kurallar koyarak çocuğun tüm alanlarını ihlal ettiği ilişkiler de görülür.

Bu baskılama hâli, ebeveyn ve çocuk arasında ilerleyen süreçte aşılması zor blokajlar oluşturur. Peki, aile baskısı neden oluşur? Bu soruya her ebeveyn kendince cevaplar verebilse de sebepleri birkaç başlık altında kategorize etmek mümkündür.

• Ebeveynin aşırı kaygılı bir karakter yapısına sahip olması,
• Ebeveynin aşırı kontrolcü biri olması,
• Ebeveynin eşi ile ilişkisini çocuğu yüzünden sürdürmesi ve bu sebepten çocuğuna yatırım yapması,
• Ebeveynin mükemmeliyetçi yapıya sahip olması,

gibi sebepler, bu baskıyı oluşturan ana sebeplerdendir.

Kaygılı bir karakter yapısına ya da anksiyete bozukluğuna sahip ebeveyn, her koşulda en kötüyü düşünmeye odaklanır. Bu bakış açısı çevresindeki her türlü durum ve kişiyi tehlike olarak görmesine sebep olabilir. Kaygılarından dolayı çocuğunu korumak ister. Koruma isteğiyle oluşturduğu davranışlar zaman içerisinde bir baskılamaya dönüşebilir.

Bazı kişiler her şeyi kontrol etme isteği duyarlar. Bu aşırı kontrol etme arzusu, çocuklarının yaşantısında da karşılık bulur. Çoğunlukta anne figüründe sıklıkla rastlanan kontrolcülük, çocuğun hem çok başarılı olması hem de annenin yanından hiç ayrılmaması dayatmasını içerir.

Çocuğun, tüm bu baskıların altında sıkışmış hissetmesi muhtemeldir. Böyle zamanlarda hem anne hem de çocuk online psikolog desteği alabilir. İletişimde krize sebep olan sorun, annenin şemalarıyla ilgili olabilir.

Bazı ilişkilerde sağlıklı bir seçim olmasa dahi çocuğun varlığı ilişkiyi sürdürmek için bir sebep hâline gelebilir. Böyle zaman dilimlerinde ebeveynin tüm enerjisi ve ilgisi çocuğa kayar. Sağlıklı ve dengeli bir iletişim yerine ebeveyn devamlı bir alışveriş vaadiyle hareket eder. Burada çocuk ve ebeveyn, eş zamanlı olarak terapiye gitmelidir.

Çocuğun yaşadığı süreci anlamlandırabilmesi ve kendini rahatça ifade edebilmesi için online çocuk psikoloğuna başvurulmalıdır. Ebeveyn bu süreçte sabırlı olmalıdır. Anne baba ikili ilişkilerini onarmak istiyorlarsa online çift terapisi, çocuklarına sağlıklı bir yaklaşım sergilemek istiyorlarsa da ayrı ayrı online terapi alabilirler.

Mükemmeliyetçi ebeveyn, çocuğunun yaptığı her eylemde başarılı, girdiği her ortamda popüler olmasını ister. Ancak ilk kez denenen herhangi bir eylemde yüksek başarı oranı beklemek gerçekçi bir yaklaşım olmaz. Mükemmeliyetçi ebeveynin hayatının merkezinde çocuk vardır.

Çocuğun istenen ölçüde başarılı olması için her türlü imkân sağlanır. Ebeveyn, çocuğunun içinde bulunacağı bir çerçeve çizer ve kurallarının aşılmasından hoşlanmaz. Mükemmeliyetçi karaktere sahip pek çok anne baba için çocuklarının ne yapacağı daha doğmadan belirlidir. Çocuk, ebeveynin istediklerini yaptığı ve beklenti karşıladığı müddetçe sorunsuz iletişim gerçekleşir. Bazen bu iletişim ödüllendirilmeyle de desteklenir.

Fakat çocuk, ebeveynin isteklerine karşı çıktığında aile baskısı kendini gösterir. Baskı altında olan çocuk, hoyratlaşabilir. Aile baskısının zararlarının başında çocuğun davranışlarının olumsuz etkilenmesi bulunur. Baskılanan çocuğun öfkeli bir tutum sergilemesi muhtemeldir.

Aile Baskısı Örnekleri

Aile baskısı sadece sözel ifade ile gerçekleşen bir durum değildir. Ailenin tutumu, çocuğa kendini baskılanmış hissettirebilir. Aileden gördüğü bazı incitici tavırlar, çocuğun kendisini değersiz ve yetersiz hissetmesine sebep olabilir.

Baskıcı tutum gösteren ebeveyn, çocuğun şahsi özelliklerini, istek, duygu ve ihtiyaçlarını dikkate almaz. Örneğin, çocuğun yemek yeme alışkanlığının sekteye uğraması pahasına istemediği şeyleri çocuğa zorla yedirebilir.

Çocuğun sınırlarını ihlal etme pahasına katı bir disiplin uygulanır. Yemek zamanları, arkadaşlarıyla görüşme saatleri, elektronik cihaz kullanma süreleri ve seçilen kıyafetler gibi pek çok konu ebeveyn kontrolü altındadır. Çocuğun kendini yönetmesi için elverişli ortam oluşturulmaz.

Baskıcı ebeveyn, çocuğun küçük yaramazlıklarına dahi sabır ve hoşgörüyle yaklaşmaz. Çocuk sıklıkla ceza alır.

Aile Baskısının Çocuk Psikolojisine Etkileri

Çocuk, büyüme sürecinde yeterli muhakeme yeteneği gelişmediğinden kendi değerini, ailesinin ona karşı tavrı ile belirler. Ailenin çocuğa karşı baskıcı ve kaba tavrı, çocuğun karakterine ve psikolojisine yansır. Baskılanma çocuğun kişisel özelliklerine göre farklı sonuçlar meydana getirebilse de temel olarak bazı sorunların oluşmasına sebep olur.

Çocuklarda Aşırı Sinir Hâli

Baskı altındaki çocuk, sürekli olarak sinirli olabilir, kendini ifade ederken sürekli bu noktaya değinebilir. Herkese karşı ve sürekli olarak bağırarak konuşabilir.

Özgüven Eksikliği

Aile, öğretici bir tutum yerine sürekli yargılayıcı ve baskılayıcı bir tutum sergilediğinde çocuk kendini yetersiz hissetmeye başlar. Bu da hem çocukluk sürecinde hem de ilerleyen yaşlarda özgüven problemi yaşamasına ve yeni şeyler denemekten korkmasına sebep olur.

İçe Kapanma ve Yalnızlık

Baskılanan çocukların pek çoğu içine kapanma eğilimi gösterir. Bu durum, akranlarıyla sağlıklı iletişim kurmasını engeller. Zaman içerisinde oyun kavramından uzak kalan çocuk, sosyal olarak dışlanır; yalnız kalmaya başlar.

Mutsuzluk

İçinden geldiği gibi davrandığında sürekli kısıtlama ve cezaya maruz kalan çocuğun zaman içerisinde neşesi azalır. Depresif bir ruh hâliyle yaşamaya başlar. Mutsuz ve isteksizdir.

Şiddet Eğilimi

Baskı gören çocuk hem ailesine hem de arkadaşlarına karşı şiddet gösterebilir. Problemlerini konuşmak yerine kavga etmekle çözmeye yeltenebilir. Kendine ve çevreye zarar verebilir, riskli davranışlarda bulunabilir.

Kaygılı Hâl ya da Kaygı Bozukluğu

Etrafındaki insanlar tarafından sürekli sorgulanan ve yargılanan çocuk, zaman içerisinde yaptığı her davranıştan şüphe etmeye başlar. Kaygı hâli kontrol altına alınamazsa kaygı bozukluğuna kadar ilerleyebilir. Psikolog desteğine alındığında kaygıyı kontrol etmek daha kolay olabilir.

Akademik Başarısızlık

Sürekli yüksek beklentilerle baskılanan çocuk, nasılsa yaptığının yetmeyeceğini hissettiği noktada okul hayatını umursamayabilir. Böyle zamanlarda çocukla uzlaşmanın yolları aranmalıdır. Tekrardan baskılandığında ders çalışsa bile verim almayabilir, içinde bulunduğu stresli hâl yüzünden çeşitli rahatsızlıklar yaşayabilir.

Aile Baskısı ile Başa Çıkma Yolları

Bu baskı ile başa çıkmanın en doğal yolu, çocuğun yaşının ilerlemesidir. 10-12 yaşlarındaki bir çocuk, kendisini ailesine karşı koruma ihtiyacı hissetmediğinden ailesinden gelen her türlü etkiye açıktır. Fakat çocuk, gençliğe adım attığı zaman ebeveynin tavrına karşı bir tutum geliştirmesi mümkündür.

Aile baskısı ile başa çıkmak için;

• Kişi hakkını savunmalı,
• Koruyabildiği ölçüde sınırlar çizmeli,
• Kendini olduğu gibi kabul etmenin yollarını aramalı,
• Gerçekleşen olay karşısında ne sebeple suçlandığını fark etmeli,
• Hata yapmaya hakkı olduğunun bilincine varmalı,
• Ailesinden önce kendi isteklerine kulak vermesi gerektiğini hissetmeli,
• Özgüvenini güçlendirecek eylemler yapmalı,
• Duygu ve düşüncelerini sözlü olarak ifade etmelidir.

Bu süreç sancılı ve zorlayıcı olabilir. Gençlik, kişinin birey olma adına attığı ilk adımdır. Kişi, zorlandığını hissettiğinde destek almalı ya da bunu talep etmelidir. Online terapi ile kişi kendine dair farkındalık kazanarak sağlıklı iletişimler kurma konusunda daha başarılı olabilir.

Özellikle çocukluk ve gençlik geçişini yaşayan kişiler ile güven veren ortamlarda terapi yapmak önceliklidir. Kişi, evinin konforunda online psikolog desteği alarak daha samimi bir görüşme gerçekleştirebilir.

Önceki yazımıza https://mutluyasam.com.tr/spor-psikolojisi-ve-sporcu-psikoterapisi/ linkinden ulaşabilirsiniz.