Disfori Nedir, Nasıl Anlaşılır?

Disfori günümüz insanının sıklıkla yaşadığı yaşam tarzının bir sonucu olarak ortaya çıkan psikolojik bir durumdur. Peki disfori ne demektir? Bir hastalık ya da psikolojik rahatsızlıktan ziyade insanın hayatının geneline yayılmış huzursuzluk, mutsuzluk duyguları ile birlikte kişinin hayal kırıklıkları yaşaması, hayata karşı isteksiz, memnuniyetsiz ve umutsuz olması halidir. Bu durum, literatürde bunun düşük hayat enerjisine sebep olan uzun süreli depresyon, stres, anksiyete bozuklukları, bipolar kişilik bozuklukları, madde bağımlılığı ya da obsesiflik gibi rahatsızlıkların bir semptomu olduğu belirtilmektedir.

Disfori Neden Olur?

Disfori tam anlamıyla bir hastalık olarak tanımlanmadığı için bu duruma yol açan nedenler henüz kesin olarak belirlenememiştir. Disforik bozukluk, çeşitli psikolojik rahatsızlıklardan kaynaklanabileceği gibi kişide belirgin olarak fark edilmeyen psikolojik sorunların belirtisi de olabilmektedir. Bu durum depresyon, anksiyete, şizofreni, kronik vücut ağrıları, migren gibi rahatsızlıkların sonucunda ortaya çıkabilmektedir. Yetersiz ve dengesiz beslenme, hormonların bozulması, uyku düzensizliği vb. sebeplerle de belirtileri ortaya çıkmaktadır. Ayrıca psikolojik tedavilerde ya da farklı bir hastalık tedavisinde kullanılan ilaçlar da yan etki gösterebilmektedir. Bunun yanında yoğun alkol ve sigara kullanımı ile madde bağımlılığı gibi alışkanlıkların söz konusu duruma yol açtığı da bilinmektedir. Ek olarak çevresel faktörlerin ve yaşam tarzının getirdiği stresin de zaman zaman buna sebep olduğu da söylenebilir.

Disforinin Belirtileri Nelerdir?

Disfori, bir rahatsızlıktan ziyade kişinin zaman zaman içerisinde bulunduğu duygu durumunu ve ruh halini ifade etmektedir. Dolayısıyla hastalığın belirtileri kimi zaman sürekli görülebileceği gibi bazı kişilerde de geçici ruh hali değişiklikleri ile kendini gösterebilmektedir. Böyle hisseden kişiler üzüntü ve yalnızlık hissederler. Kişiler sürekli ağlama isteği duyar, içinde bulundukları ortamdan ve etkinliklerden ise keyif almakta zorlanırlar. Bunu takiben iştah kaybı, uyku bozuklukları, halsizlik gibi davranışlar kendini göstermeye başlar.

Söz konusu hastalık hisleri kişiyi içine çektikçe kişi tükenmiş, çaresiz ve huzursuz bir ruh haline bürünebilir. Geleceğe dair sürekli bir kaygı hali, umutsuzluk ve korku sonucunda kişi stres ve kaygı duyguları ile boğulur. Kişi kendine ve çevresindekilere karşı öfkeli davranışlar sergileyebilir, ajitasyon yapabilir. Bunun ilerlemesi sebebiyle kişilerde aşırı düşünme sonucu mantıksız ve gerçek dışı düşünceler oluşabilir.

Disfori Türleri

Rahatsızlığın tek bir sebepten ya da durumdan kaynaklı olarak ortaya çıkmadığından çok farklı şekillerde semptomları görülebilmektedir. Kişinin varoluşundan, aile yaşamı, karakter yapısı ya da kullandığı ilaçlardan kaynaklı olarak çeşitli türleri bulunmaktadır. Bu türler arasında oldukça farklı belirtiler olsa da bazıları aynı kişide bir arada bulunabilmektedir.

Cinsiyet Disforisi

Cinsiyet disforisi bir diğer tabiriyle cinsel kimlik disfori sendromu olarak da adlandırılan bir semptomdur. Bu kişinin doğduğu cinsiyetinden mutsuzluk hissetmesidir. Kişi doğumunda edindiği cinsiyeti kabullenememekte, bu cinsiyete ait hissedememekte, sürekli kendini sorgulayarak mutsuz hissetmekte ise bu durumu yaşamaktadır. Cinsiyet değiştirme ameliyat süreçleri yaşayan kişilerde zamanla kaybolabilmektedir fakat bazı kişilerde bu değişime rağmen mutsuzluk ve huzursuzluk hali devam edebilmektedir.

Reddedilmeye Bağlı Disfori

Reddedilmeye bağlı disfori, kişinin diğer kişilerin beklentilerini karşılama konusunda endişe duyması, bunun sonucunda kendini yetersiz ve eksik hissetmesi gibi durumlardan kaynaklanabilmektedir. Bu tür belirtiler genellikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ve anksiyete bozukluğu yaşayan bireylerde görülmektedir. Beklentilerin altında kalmak bu kişiler için oldukça stres yaratan, yıpratıcı ve olumsuz durumlardır. Bununla başa çıkamayan kişinin özgüveni de azalmakta ve toplum içerisinde daha da mutsuz ve içe kapanık bir tavıra bürünebilmektedir.

Adet Öncesi (Premenstrüel) Disforik Bozukluk (PMDD)

Kadınlarda adet dönemi öncesinde yaşanan PMS süreci oldukça zorlu geçmektedir. Kısaca PMDD olarak adlandırılan disforik bozukluk adet öncesi dönemde kişinin dengelerinin bozulmasına ve aşırı huysuz ve aşırı sinirli hal ve tavırlar göstermesine sebep olabilmektedir. PMDD, PMS sendromuna göre daha az kadında görülse de etkileri oldukça ağır ve yoğun olarak gözlemlenebilmektedir. Adet öncesi disforik bozukluk her ay uzun süre etkili olduğundan kişiyi depresyona ve anksiyetik davranış bozukluklarına sürükleyebilmektedir. Bu sebeple çözümü için hızla tedavi edilmelidir.

Tardif Disfori

Tardif disfori, kronik bir depresyon ya da psikolojik rahatsızlık sebebiyle kişinin uzunca süreler ilaç kullanması ve bunun sonucunda bu ilaçlara karşı dirençli hale gelmesi olarak adlandırılmaktadır. Bu direnç sebebiyle kişi ilaç kullanımından fayda sağlayamamakta ve rahatsızlığına dair psikolojik semptomları yeniden görülmeye başlanmaktadır. Ancak bu kişilerde psikolojik etkilerin yanında fiziken gözleri açamama, istemsiz refleks hareketleri, dil hareketlerine hakim olamama ve dikkat dağınıklığı kaynaklı sakarlık gibi durumlar da gözlemlenebilmektedir. Uzun süreler kullanılan antidepresan ilaçlar sonrasında kişide prodepresan etkisi görülmekte ve ilaç dozları zamanla doktor kontrolünde artırılmaktadır.

Cinsel İlişki Sonrası (Postkoital) Disfori

Cinsel eylem veya birliktelik sonrasında kişinin mutsuz ve huzursuz hissettiği duruma postkoital disfori adı verilmektedir. Pek cinsel disfori nedir? Cinsel ilişki sonrasında söz konusu belirtilerin görülmesi, kişinin mutsuz ve memnun olmadığı kötü bir ilişki yaşadığını göstermemektedir. Aksine bu kişiler oldukça sevip sevildikleri ve mutlu oldukları ilişkiler yaşıyor olabilirler. Cinsel birliktelik sonrasında mutsuzluk yaşanması cinsel ilişkide hayal kırıklığı yaşanması ya da tatmin olamama gibi durumlardan kaynaklanabileceği gibi, kişi tatmin olsa da duygu durumu değiştiğinden dolayı da görülebilmektedir.

Disfori Tedavisi

Her psikolojik sorun gibi disfori de tedavi sonucunda kontrol altına alınabilir ve kişinin sağlıklı bir ruh haline bürünmesi sağlanabilir. Tedaviden önce bu durumun hangi etkenden kaynaklandığının tespit edilmesi ise tedavinin kendisi kadar önemli bir husustur. Bu noktada amaçlanması gereken hedef en başta kişinin kendini sevmesi, monoton ve mutsuz bir hayat tarzından uzaklaşması, sorunlarının farkına varması, ilişkilerini yönetebilmesi, huzurlu hissetmesi ve fiziksel olarak da yeterli beslenme düzenini oluşturmasıdır. Kendi çabalarınızla hayat kalitenizi artırmaya ve daha mutlu hissetmeye çalışabilir, zamanla daha sosyal ve mutlu bir birey olabilirsiniz. Bunun yanında terapi bu tedavideki en önemli destek olduğundan düzenli şekilde terapi seansları almak  kişisel çabalarınızın çok daha hızlı sonuç vermesini sağlayacaktır.

Spor yapmak bu tür psikolojik sorunların üstesinden gelme noktasında yapılacak en iyi aktivitelerden biridir. Kendi kendinize ya da bir eğitmen eşliğinde yapabileceğiniz spor aktiviteleri seratonin salgılamanıza ve daha iyi hissetmenize yardımcı olacaktır. Bunun yanında hem fiziksel hem zihinsel anlamda katkısı olan yoga ve meditasyon gibi pratiklere günlük hayatınızda yer verebilirsiniz. Hobiler edinebilir, kendinize dolu dolu geçireceğiniz ve keyif alarak iyi hissedeceğiniz zamanlar yaratabilirsiniz.

Unutulmamalıdır ki disfori çok çeşitli etkenlerin birleşmesi sonucu oluştuğundan tedavisinde bir uzman eşliğinde ilerlemeniz, sorunlarınızın tespiti, terapi ve izlenecek yol açısından zaruridir. Online psikolog kadromuz bu konudaki tüm merak ve endişelerinizi gidererek tedaviniz süresince size destek olacak; terapi ve gerekli yöntemler ile belirtilerinizin azalarak yok olmasına yardımcı olacaktır. Sorunlarınızın hakkında görüşmek ve tedavi sürecine başlamak için detaylı bilgi edinmek isterseniz Mutlu Yaşam’ın uzman kadrosuyla ile iletişime geçebilirsiniz.

Önceki yazımıza https://mutluyasam.com.tr/yapici-tartisma-icin-bilinmesi-gerekenler/ linkinden ulaşabilirsiniz.