Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) küçük yaşlarda görülmeye başlayan ancak etkileri yaşam boyu süren nöroloji temelleri olan bir bozukluktur. Çoğunluk ile bireylerin çocukluk döneminde fark edilir. Çocuğun okul dönemi başladığında bu durum daha anlaşılır hale gelir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna (DEHB) sahip çocuklar yaşıtlarına göre aşırı hareketli olurlar, derslerden çabuk sıkılır, arkadaşları ile iyi ilişkiler kurma konusunda sıkıntı yaşarlar, beklemeye tahammülleri yoktur sabırsız davranırlar. Örneklerde sıraladığımız davranışlara sahip olan çocukların aileleri çocuğun dersine giren öğretmenlerinin görüşleri ışığında en kısa sürede bir çocuk psikoloğundan yardım almalıdır. Çünkü yaşadıkları bu durum çocukların okul hayatını, derslerdeki başarısını, sosyal yaşamını, yaşıtları ya da büyükleri ile olan ilişkilerini, öğrenme süreçlerini olumsuz yönde etkilemektedir.

Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğunun (DEHB) sebebi kesin olarak bilinmemektedir. Ancak %75-80 oranında genetik bir bozukluktur. Erken doğum sonucunda da ortaya çıkabilir. Anne adaylarının hamilelik süreci boyunca sigara, alkol, kurşun gibi zararlı maddelere maruz kalması dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun (DEHB) görülme olasılığını arttırmaktadır. Erkek çocuklarında görülme ihtimali kız çocuklarına göre daha fazladır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun (DEHB) zekâ düzeyi ile ilişkilendirilmesi yanlıştır. Zekâ düzeyiniz ne olursa olsun dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) yaşayabilirsiniz.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun (DEBH) Belirtileri Nelerdir?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEBH) olan çocuklarda birbirinden farklı birçok belirti gözlemlenebilir. Bu belirtiler kendi içerisinden 3 farklı türe ayrılır:

Dikkat Eksikliği Türü Belirtileri:

1. Hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar okulda anlatılan derslere, yapmak ile sorumlu olduğu etkinliklere ya da ödevlere odaklanma konusunda sıkıntı yaşarlar.
2. Bir işe başladıklarında uzun süre o işe odaklanma konusunda sorun yaşarlar. En ufak bir uyarıcıya maruz kaldıklarında bile dikkatleri dağılır.
3. Dikkat dağınıklığı olan çocuklar iletişim halinde oldukları kişiler ile göz teması kuramazlar.
4. Uzun süre ödev, etkinlik yapamazlar hemen dikkatleri dağılır, sıkılırlar.
5. Detayları gözden kaçırırlar sık sık hata yaparlar. Örneğin bir şeyler okurken satırları karıştırırlar, matematik problemleri çözerken küçük işlem hataları yaparlar.
6. Çocuklar konuştuğunuz süre boyunca sizi dikkatli bir şekilde dinleme konusunda sıkıntı yaşarlar.
7. Dikkat dağınıklığı olan çocuklar unutkandır sahip oldukları eşyaları ya da onlara emanet edilen, ödünç verilen eşyaları kaybedebilirler.

Hiperaktivite Türü Belirtileri:

1. Fazla hareketlidirler, uzun süre aynı yerden duramazlar.
2. Hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar uzun süre aynı yerde kalmak zorunda olduklarında örneğin okulda ders dinlerken ya da herhangi bir kursa katıldıklarında bu sefer ellerini ayaklarını çok fazla hareket ettirirler. Etrafındakilerin dikkatini dağıtırlar.
3. Çok hızlı konuşurlar. Konuştukları süre boyunca cümleleri birbirine bağlamakta kelimeleri doğru telaffuz etmekte sorun yaşarlar.
4. Sürekli konuşmak isterler iletişim halinde oldukları kişileri dinlemekten sıkılırlar bu yüzden karşısındaki kişilerin sürekli sözlerini keserler.

Dürtüsellik Türü Belirtileri:

1. Sabırsız olurlar. Örneğin kantinde sıra beklemek istemezler, istedikleri şeyler istedikleri anda gerçekleşmelidir.
2. Düşünmeden konuşur ve hareket ederler. Bu yüzden yaptıkları faaliyetlerde başarısız olabilirler.
3. Tepkilerini kontrol edemezler bu yüzden bazen aşırı tepkiler verirler. Ağlama krizleri, sinir krizleri bunlara örnek gösterilebilir.

Çocuğunuz yukarıda saydığımız belirtilere sahip ise doğru tanının koyulabilmesi, geç kalmadan gerekli tedavilerin uygulanması için işinde uzman bir çocuk psikoloğu ile en kısa sürede yardım almalısınız. Zamanında tedavi edilmezse kişiyi çocukluk döneminden yetişkinlik dönemine kadar her açıdan olumsuz etkileyecektir. Örneğin çocuğun akademik olarak başarısız olmasına neden olabilir. Bu durum da özgüvensizliğe yol açabilir. Yaşadığı özgüvensizlik de sosyal yaşamını, aile ilişkilerini olumsuz etkiler. Kişinin depresyon, bipolar bozukluk gibi ciddi psikolojik sorunlar yaşamasına neden olabilir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nasıl Giderilir?

Hiperaktivite bozukluğunun (DEHB) tek ve kesin bir tedavi yöntemi yoktur. Belirtiler kişiden kişiye değişir. Buna bağlı olarak tedavi yöntemleri de farklılık göstermektedir. Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) yaşayan çocukların aileleri ve öğretmenleri de bu süreçte bilinçli olmalı psikoloğun yönlendirmelerini dikkate alarak doğru bir tutum sergilemelidir.  Hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ile mücadele eden çocuklar ilaç kullanarak veya terapi desteği ile tedavi olabilir.

Çocuk ilgi duyduğu sanat ya da spor dalına yönlendirilerek tedavi süreci desteklenmelidir. Çocuğun doğru yaptığı şeyler ödüllendirilerek desteklenirse yanlış olan şeylerden uzak kalması sağlanır. Çocuk eğitim hayatı boyunca gerek aile gerek öğretmenleri tarafından desteklenmeli. İlaçlarını düzenli olarak kullanması da bu süreçte çok büyük önem arz etmektedir. Çünkü kullanacağı ilaçlar dikkat dağınıklığı sorununun üstesinden gelmesine yardımcı olacak, hareketliliğini azaltacak ve konsantrasyonunu arttıracaktır. Bu durumda çocuk daha başarılı olacak kendini daha özgüvenli hissedecektir.

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedenleri

Yetişkinlerde görülen dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) çocukluk döneminden itibaren yaşanıyor olabilir. Bu durum yetişkinlik dönemine kıyasla çocukluk döneminde daha kolay keşfedilebilmektedir. Erişkinlik döneminde dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) yaşayan kişilerde görülen belirtileri şu şekilde sıralayabiliriz.

1. Başladıkları işi bitiremezler, sürekli erteleme eğilimindedirler.
2. Detaylara dikkat etmekte zorlanırlar bu yüzden işlerinde başarısız olup hatalar yaparlar.
3. Zamanı iyi yönetemedikleri için verilen görevleri zamanında yapamazlar iş yerlerinde sorun yaşarlar.
4. İnsanlarla iletişim halindeyken konuşulan konuya odaklanamazlar karşısındakini dinlemiyor, konuşulanlara ilgi duymuyor gibi davranırlar bu da insanlar ile kurduğu ilişkilerde sorun yaşamasına toplum tarafından dışlanmasına neden olabilir.
5. İş hayatında olduğu gibi özel hayatında da iletişim kurmak konusunda ya da bir şeyleri organize etmek konusunda sorun yaşarlar.
6. Çok çalışmasına, çabalamasına rağmen verdikleri emeklerin karşılığını alamayabilirler bu durum dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) yaşayan kişiyi depresyona kadar götürebilir.
7. Toplum tarafından dışlanan ya da etiketlenen bireyler bu tutum karşısında yanlış davranışlarda bulunabilir. Örneğin alkol sigara gibi bağımlılık yapan maddeler kullanmaya başlayabilir; öfke, ağlama krizleri geçirebilir.
8. Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) yaşayan kişiler ani duygu değişimleri yaşarlar çok mutlu hissettikleri bir anda birden mutsuz olabilirler. Kararsız olurlar sürekli fikir değiştirirler.

Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu yaşayan kişilerde çok sık öfke krizleri görülür. Öfke krizleri kişilerin kuralları ihlal etmesine, karşısındaki kişilere zarar vermesine bunun sonucunda da ceza almasına neden olabilir. Yaşadıkları sorunlara karşı tahammülsüzdürler.

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun (DEHB) Tedavisi

Yetişkinlerin yaşadığı  hiperaktivite bozukluğu alkol ve sigara bağımlılığına, anksiyeteye (kaygı bozukluğuna), depresyona, maddi sorunlara ya da aile içi sorunlara neden olabilir. Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olan yetişkinlerin etrafında bulunan insanlar daha dikkatli davranmalıdır onları zorlandıkları konularda desteklemeli, kötü hissettiklerinde yanında olmalılar. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tedavisinde uygulanan standart bir yöntem yoktur kişiye özgü yöntemler kullanılmaktadır. İlaç tedavisi uygulanabilir, bunun yanında terapi de uygulanabilen tedavi yöntemleri arasındadır. Ergenler ve çocuklar üzerinde değinilen Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu başlıklı yazımıza da göz atabilirsiniz.

Sevdikleriniz, çocuğunuz ya da kendiniz yukarıda bahsettiğim gibi sorunlar yaşıyorsanız en kısa zamanda profesyonel bir psikolog yardımı almalısınız. Sağlıklı günler dileriz.

Bir önceki yazımıza https://mutluyasam.com.tr/olum-korkusu-nasil-yenilir/ linkinden ulaşabilirsiniz.